یادداشت- آشنایی با اجرای انتخابات در ایالات متحده آمریکا

فصلی نو-پیمان رضاییان

”دونالد ترامپ” رئیس جمهور آمریکا شد!
خبر بقدری شوک آور است که در مخیله خوش بین ترین طرفداران ترامپ هم صدا کردن کاندید مورد نظرشان با عنوان ”پریزدنت ترامپ” نمی گنجد.
آن هم در شرایطی که اکثر رسانه های معتبر بین المللی و کارشناسان برجسته سیاسی در نظر سنجی و تحلیل های خود ”هیلاری کلینتون” را چهل و پنجمین رئیس جمهور و اولین رئیس دولت زن در تاریخ آمریکا معرفی می کردند.

اما با داغ شدن مباحث پیرامون انتخابات اخیر آمریکا، این سوال پیش می آید که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا چگونه برگزار می شود؟

نظام انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا سیستمی کاملا متفاوت با دیگر سیستم های انتخابات دموکراتیک در دنیا و منحصر به فرد است.
در انتخابات آمریکا رای گیری بر مبنای “کالج های انتخاباتی” و رای غیر مستقیم مردم صورت می پذیرد.
یعنی با توجه به وابستگی حزبی اعضای کالج های انتخاباتی نتیجه نهایی مشخص می شود.
انتخاب بر اساس لیست های حزبی است و هر نامزدی که بتواند بیشترین آرای الکترال را در تمامی ایالات از آن خود کند به پیروزی می رسد.
تعداد اعضای کالج های انتخاباتی در هر ایالت برابر است با تعداد نمایندگان آن ایالت در ”کنگره” آمریکا ( کنگره عبارت است از مجموع دو مجلس ”سنا” و ”مجلس نمایندگان”) که جمع این افراد طبق قانون اساسی آمریکا ۵۳۸ نفر تعیین شده است.
یعنی ۴۳۵ نماینده مجلس نمایندگان، به اضافه تعداد ۱۰۰ سناتور، به علاوه ۳ رای الکترال واشنگتن دی سی.
با این تبصره که اعضای این کالج ها نباید از بین نظامیان، کارمندان دولت فدرال، سناتورها، اعضای مجلس نمایندگان و اشخاصی باشند که دارای دفاتر تجاری یا غیرتجاری در آمریکا می باشند.
برای انتخاب رئیس جمهور نیز اکثریت آرای اعضای کالج ها نیاز است که حدنصاب آن ۲۷۰ رای از مجموع ۵۳۸ عضو کالج ها است.

ضمنا سیستم الکترال در روند انتخابات به ایالتهای کم جمعیت تر بهای بیشتری می دهد. مثلا کالیفرنیا با جمعیت بی ش از ۳۵میلیونی خود، ۵۵ رای الکترال دارد که به این مفهوم است که در ازای هر ۶۴۵ هزار نفر ۱ رای الکترال وجود دارد. اما آلاسکا که کل جمعیتش ۶۵۰ هزار نفر است دارای ۳ رای الکترال می باشد. یعنی در این ایالت در ازای هر ۲۱۷ هزار نفر ۱ رای الکترال وجود دارد.
به سبب این روش انتخابات است که لزومی ندارد نامزدهایی که به ریاست جمهوری و معاونت وی برگزیده می شوند همیشه از اکثریت آراء انفرادی رای دهندگان برخوردار باشند.

نکته دیگر اینکه اگرچه طبق قانون، اعضای کالج ها می توانند به افراد و نامزدهای غیرحزب خود نیز رأی دهند، اما عرفا این افراد صرفاً به نامزد متبوع حزب خود رأی می دهند.
در واقع هر ایالت “سبد رای” جدا و مجزایی دارد که میزان رای در آن سبد تمامی اعضای کالج های انتخاباتی را از یک حزب تعیین می کند.
در قانون انتخاباتی آمریکا اصلی وجود دارد باعنوان ” WINNER TAKES ALL”که بر ترجمه فارسی آن “برنده همه چیز را می برد” است.
طبق این اصل هر نامزدی در هر ایالتی که موفق شود اکثریت آرای آن ایالت را از آن خود کند تمام آرای آن ایالت به نامزد حزب پیروز تعلق می گیرد. (به استثنا ۶ ایالت).
به طور مثال در همین انتخابات ۲۰۱۶ در ایالت سرنوشت ساز پنسیلوانیا که ۲۰ رأی الکترال دارد، ترامپ با کسب بیش تر از ۱۰ رای الکترال موفق شد همه ی ۲۰ رای این ایالت را در سبد خود ریخته و آن چند رای الکترال هیلاری کلینتون در این ایالت خوانده نشده و عملا به ترامپ تعلق می گیرد.
از این رو ممکن است یک نامزد انتخابات رای مردمی بیشتری در کل کشور داشته باشد اما با توجه به ترکیب متکثر آرا در ایالات این نامزد موفق به کسب ۲۷۰ رای الکترال مورد نیاز برای راه یابی به کاخ سفید نشود!
بنابراین نامزدی که آرای الکترال بیشتری کسب کرده است، علی رغم داشتن رای عددی کمتر در مجموع ایالات به کاخ سفید راه خواهد یافت.
به عنوان مثال اگر نامزدی اکثریت آرای مردم در ۱۱ ایالت پرجمعیت یعنی کالیفرنیا، نیویورک، تگزاس، فلوریدا، پنسیلوانیا، ایلی‌نویز، اوهایو، میشیگان، نیوجرسی، کارولینای شمالی و جورجیا را به‌دست آورد رئیس‌جمهور می‌شود، حتی اگر در ۳۹ ایالت کم جمعیت‌تر هیچ رأیی به‌دست نیاورده باشد. چون مجموع آرای الکترال آن ۱۱ ایالت به ۲۷۰ می‌رسد و این حد نصابی است که نامزد برنده باید از مجموع ۵۳۸ رأی الکترال به‌دست آورد.
با پایان یافتن ارسال آراء کالج ها به کنگره، مرحله نهایی انتخابات انجام می پذیرد. دو مجلس سنا و مجلس نمایندگان در نشست مشترک خود(کنگره) آرا الکترال را شمرده و رییس جمهور ایالات متحده را به مردم معرفی می کنند.

در پایان به نظر می رسد رای گیری به شیوه ”کالج های انتخاباتی” پخته ترین فرایند تلفیق دموکراسی با مصلحت عمومی نخبه گرایانه است.
ناگفته نماند که این مساله و اقبال به این نظام انتخاباتی مطلق نبوده و همچون دیگر روشهای انتخاباتی در جهان ایراداتی به آن وارد است که در این مقال مجالی برای پرداختن به آنها نیست.

پیمان رضائیان
آبانماه ۹۵