افزایش ابتلای زنان‌ ایرانی به ایدز؛ ۴۰ به ۶۰ نسبت‌به مردان

زهرا داستانی: ایدز یا همان بیماری در دستگاه ایمنی که به واسطه ویروس اچ‌آی‌وی (نقص ایمنی) در انسان به وجود می‌آید، بیماری نام آشنا و خطرناکی است که این روزها کمتر کسی نامش را نشنیده است. البته این شاید گمان ما باشد؛ چون هنوز افراد بسیاری هستند که از چنین بیماری خطرناکی که سبب افزایش نرخ مرگ و میر در جهان شده، بی اطلاعند.

هر روز در جهان حدود ۵ هزار و ۴۰۰ نفر به ویروس اچ‌آی‌وی مبتلا می‌شوند و سالانه بیش از یک میلیون انتقال بر اثر برقراری ارتباط جنسی به وجود می‌‌آید. در حال حاضر حدود ۳۷ میلیون انسان به ایدز مبتلا هستند که بیش از دو سوم آنها در آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند. در حالی که آمار مبتلایان به بیماری ایدز از سراسر جهان گزارش می‌شود اما تقریبا ۶۸ درصد از مبتلایان در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند که تقریبا ۴۰ درصد از بیماران جدید زیر سن ۲۵ سال هستند و زنان بیش از نیمی از مبتلایان به این بیماری را در جنوب آفریقا شامل می‌شوند. این آمار نشان می‌دهد که برای جلوگیری از ایدز و ویروس اچ‌آی‌وی خدمات بهداشتی بیشتری در این منطقه مورد نیاز است.

در حالی که دسترسی به درمان اچ‌آی‌وی/ایدز در جهان گسترش بیشتری پیدا کرده اما هنوز هم بسیاری از بیماران در کشورهای فقیر از آن دور هستند. سیستم های مراقبت بهداشتی در بسیاری از کشورهای توسعه یافته در تلاش هستند تا با تجهیز و ارائه خدمات سلامت با این بیماری مبارزه کنند. گرچه بسیاری از مردم در چند سال گذشته درمان و مراقبت ویروس اچ‌آی‌وی را آغاز کرده‌اند اما هنوز هم چالش های بسیاری وجود دارد. نه تنها هنوز دارو در برخی از کشورها در دسترس نیست بلکه هنوز هم پرسنل بهداشتی آموزش دیده نیز به اندازه کافی وجود ندارد. علاوه بر این کارکنان بهداشتی اغلب به دلیل اینکه در محیط کاری به آنها با دید بدی به آنها نگاه می‌شود در برابر افراد مبتلا به ایدز تبعیض قایل می‌شوند.

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها (CDC) در سال ۱۹۸۱ بیماری ایدز را به رسمیت شناخت. این بیماری در ۲۵ سال گذشته آثار بدی در اجتماع و در زندگی افراد مبتلا به این بیماری در سراسر جهان گذاشت. این بیماری که در حال افزایش و تبدیل شدن به یک بیماری طولانی مدت است که ممکن است سبب ایجاد تبعیض در میان مردم جهان شود. درواقع اکنون ایدز به یک چالش جهانی تبدیل شده است. به همین دلیل همه کشورهای جهان در تلاشند تا نرخ افزایش آن را از طریق پزشکان متخصص و برنامه های بهداشتی هشدار دهنده کنترل کنند.

طبق برآوردهای بیش از ۴۳ میلیون انسان به وسیله ویروس اچ‌آی‌وی به ایدز مبتلا شده‌اند که بیشتر آنها متعلق به آفریقا هستند. از میان مردمان جهان که به این بیماری مبتلا هستند ۱۰ کشور، بالاترین نرخ ایدز در جهان را در سال ۲۰۱۶ دارند.

آفریقای جنوبی در راس این ۱۰ کشور قرار دارد که با ۵ میلیون و ۶۰۰ هزار فرد مبتلا به ایدز بالاترین نرخ ایدز در جهان را دارد. پس از آن نیجریه با ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار فرد مبتلا به ایدز در رتبه دوم قرار دارد. کشور یک میلیارد جمعیتی هند با ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار فرد مبتلا به ایدز در رتبه سوم این رده بندی قرار دارد. کنیا با یک میلیون و ۵۰۰ هزار مبتلا به ایدز، موزامبیک با یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر، تانزانیا با یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر، اوگاندا با یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، آمریکا با یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، زیمباوه با یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر و در آخر  روسیه با ۹۸۰ هزار نفر مبتلا به بیماری ایدز در رتبه‌های بعدی رده بندی نرخ ابتلا به ویروس اچ‌آی‌وی/ایدز قرار دارند.

چرا زنان بیشتر در خطر بیماری ایدز قرار دارد؟

بر طبق آخرین گزارش‌ها هر ساله حدود ۳۸۰.۰۰۰ زن جوان بین ۱۵ تا ۲۴ به ویروس آچ‌آی‌وی مبتلا می‌شوند که در حدود ۶۰ درصد مبتلایان به این بیماری را جوانان تشکیل می‌دهند و ۸۰ درصد از زنان جوانی که مبتلا به بیماری ایدز هستند در کشورهای جنوب صحرای آفریقا زندگی می‌کنند.

گرچه آمارها می‌گویند که تا کنون در جهان زنان هم‌تراز با مردان به این بیماری مبتلا شده‌اند اما آمارهای جدید حکایت از افزایش شیوع این بیماری در بین زنان دارد. اما چرا زنان بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری ایدز هستند.

رابطه خشونت خانگی و آمار زنان مبتلا به ایدز

نابرابری جنسیتی و خشونت شوهران مانع از این می‌شود که بسیاری از زنان به خصوص زنان جوان از خود در برابر ایدز محافظت کنند. تعدادی از مطالعات نشان می‌دهد که خشونت خانگی همسران و همچنین بارداری ناخواسته خطر ابتلا به بیماری ایدز را افزایش می‌دهد. برای مثال مطالعات در آفریقای جنوبی نشان می‌دهد که زنانی که خشونت خانگی را تجربه کرده‌اند ۵۰ درصد بیشتر از آنهایی که خشونت را تجربه نکرده‌اند مبتلا به ایدز بوده‌اند.

هنجارهای اجتماعی در رابطه با خشونت همسران در خانه نیز این خطر را افزایش می‌دهد. یک مطالعه در تانزانیا نشان می‌دهد، هر چقدر زنان نسبت به شریک خود حتی اگر در یک رابطه آزاددهنده هستند، وفادار باشند، مردان به برقراری رابطه محافظت نشده خارج از ازدواج تشویق می‌شوند.

در مطالعه دیگری که بر روی ۲۰ هزار زوج در هند انجام شده نشان می‌دهد که شوهران خشن نسبت به شوهرانی که خشن نیستند احتمال بیشتری برای آلوده شدن به ایدز دارند. در سال ۲۰۱۲، ۳۷ درصد از زنان مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز در سراسر جهان مورد خشونت همسرانشان قرار گرفته‌اند.

همچنین سطح بالایی از ابتلا به بیماری اچ‌آی‌وی/ایدز در میان زنان جوانی که با مردان مسن‌تر رابطه داشته‌اند، بیشتر بوده است. ازدواج زنان جوان با مردان مسن‌تر امری عادی در کشورهای جنوب صحرای آفریقا است که اغلب رابطه‌های جنسی، ناسالم و بدون لوازم پیشگیری است که سبب افزایش نرخ ایدز در این کشور شده است.

عدم دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی

در برخی از کشورها، زنان برای دسترسی به خدمات بهداشتی و باروری با موانعی روبرو هستند. همین امر باعث افزایش خطر ابتلا به بیماران ایدزی شده است. بیش از ۷۰ درصد دختران مجرد کنیا، رواندا و سنگالی در سنین ۱۵ تا ۱۹ که از نظر جنسی فعال هستند به دلیل محدودیت سنی به وسایل پیشگری از بارداری دسترسی ندارند.

علاوه بر این، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی اغلب فاقد آموزش و مهارت های لازم برای جوانان هستند و قوانین مربوط به سقط جنین را نمی‌دانند. همین باعث می‌شود که دختران به سمت سقط جنین هدایت شوند چرا که اطلاعات آنها در رابطه با انتخاب‌ها و سلامت فرزند خود آگاهی ندارند.

فقدان دسترسی به آموزش

بسیاری ازشواهد وجود دارد که نشان می‌دهد چطور افزایش دسترسی زنان به آموزش با پیامدهای اچ‌آی‌وی/ایدز مرتبط است؛ هنگامی که دختران به مدرسه می‌روند احتمال ازدواج یا بارداری در جوانی کاهش می‌یابد. با این حال در کشورهای جنوب صحرا آفریقا، ۸۰ درصد از زنان جوان نمی‌توانند آموزش متوسطه را به اتمام برسانند و حتی یک سوم از آنها قادر به خواندن نیستند.

یک مطالعه از ۳۲کشور نشان داده که زنانی که سطح بالاتری از آموزش متوسطه را گذرانده‌‌اند ۵ برابر بیشتر از زنانی بیسواد از اچ‌آی‌وی/ایدز آگاهی دارند. به علاوه زنان بی‌سواد چهار برابر تحصیل‌کرده‌ها اعتقاد به عدم جلوگیری از اچ‌آی‌وی دارند. همان طور که بسیاری از دختران مدرسه را رها می‌کنند در مقابل مردان هم سن و سال آنها دسترسی بیشتری به آموزش جامع جنسی خواهند دارند. با این حال بسیاری از زنانی که مدرسه رفتن را ادامه می‌دهند، آموزش‌های مناسبی در زمینه پیشگیری از اچ‌آی‌وی و ابتلا از طریق جنسی دریافت نمی‌کنند.

بنابر گزارش‌ها در کشورهای جنوب آفریقا تنها ۲۸ درصد زنان جوان می‌دانند که چگونه خود را در برابر اچ‌آی‌وی محافظت کنند. در بسیاری از کشورها مدارس عهده دار ایجاد محیط‌‌های امن برای آموزش اچ‌آی‌وی برای زنان جوان نیستند. مطالعه‌ای از جنوب آفریقا نشان می‌دهد که ۳۰ درصد زنان تجاوز جنسی در نزدیکی مدرسه خود را تجربه کرده‌اند.

درمان ضد ویروس اچ‌آی‌وی برای زنان

در سال ۲۰۱۳ سازمان جهانی بهداشت (WHO) دستورالعملی را تدوین کرد که طی آن همه زنان بارداری که مبتلا به بیماری ایدز بودند واجد شرایط درمان باشند.

علیرغم اینکه پزشکی پیشرفت قابل توجهی در زمینه جلوگیری از انتقال ویروس آچ‌آی‌وی از مادر به فرزند داشته اما در سال ۲۰۱۴، ۲۷ درصد زنان باردار مبتلا به ایدز دسترسی به داروی ضد ویروس (ARVs) برای پیشگیری از انتقال اچ‌آی‌وی از مادر به کودک (PMTCT) نداشته‌اند. علاوه بر این، زنان اطلاعات دقیق در مورد استفاده از داروهای ضدویروس ندارند.

بیش از ۳۲ هزار مبتلا به ایدز در ایران

براساس گفته‌های محمد مهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت آخرین آمار ابتلا به این بیماری ایدز در ایران تا اوایل پاییر امسال برابر با ۳۲ هزار و ۶۷۰ نفر بوده است.

او با اشاره به اینکه فقط ۳۰ درصد از مبتلایان در ایران به بیماری خود آگاهند، گفته است: برآورد ما این است که تعداد مبتلایان به ایدز در کشور بین ۷۵ تا ۹۰ هزار نفر در کشور باشند و با سرعت در تلاش هستیم تا گروهی که از بیماری خودشان آگاهی ندارند را شناسایی کنیم و مورد مشاوره و آزمایش قرار دهیم. در همین حال گویا تاکید کرده است که درمان ایدز در سراسر ایران به صورت رایگان انجام می‌شود.

آغاز موج سوم ابتلا به زنان به ایدز در ایران 

اما آیا آمار زنان مبتلا به ایدز در ایران نیز بیش از مردان است؟ مجید رضازاده، رئیس مرکز پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفت و گو با ایسنا به این سوال پاسخ داده و گفته است: نسبت ابتلا به ایدز زنان به مردان در ایران یک به ۱۰ است در حالی‌که این نسبت در دنیا برابر است. اما در ایران نیز به سمت یکی شدن و برابری آمار ابتلا در دو جنس می‌رویم؛ براساس آمار سه ماهه اخیر، حدودا ۴۰ درصد مبتلایان زن و ۶۰ درصد آنها مرد بوده‌اند اما در آمار تجمعی که از قبل وجود دارد، نسبت ابتلا یک به ۱۰ است.

ابتلای زنان از طریق اعتیاد اولین علت افزایش آمار زنان ایرانی مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز بود اما رابطه جنسی موج سوم ابتلای زنان به این بیماری است. رضازاده در این باره گفته است: در گذشته عمده علت ابتلا به ایدز در ایران از طریق اعتیاد تزریقی بود و از آنجایی که اعتیاد به طور کلی در مردان بیش از زنان بود، تعداد مبتلایان مرد نسبت به زنان افزایش چشمگیری داشت اما در حال حاضر به سمت موج سوم ابتلا یعنی ابتلا از طریق رفتار پرخطر جنسی رفته‌ایم که از این طریق هر دو جنس به یک اندازه در معرض خطر هستند به همین دلیل آمار زنان ایرانی مبتلا به ایدز نیز در حال افزایش است.