به قلم مهراب هدایت جهان آباد – «چالش های پیش روی رییس‌جمهور جدید ایران »

در سیاست خارجی ، ایران با چالش‌هایی روبروست که نشأت گرفته از مسایل و موضوعات مختلف در سال‌های گذشته بوده و این چالش ها ، بر نحوه و سرعت تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران تأثیرات ویژه ای دارد.
هر چند چالش های موجود در حوزه ی گفته شده متفاوت و متنوع هستند اما به جهت أهمیت ، مهم‌ترین چالش های پیش رو که رییس‌جمهور جدید با آن مواجه خواهد شد ، به صورت اجمال مورد بررسی قرار می گیرند.

الف : احیای برجام و رفع تحریم های گسترده علیه ایران

برنامه راهبردی جامع اقدام مشترک به اختصار برجام در تاریخ ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴ بین ایران ، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ منعقد گردید
طبق این توافق، تحریم‌های اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو می‌ شدند . این تحریم‌ها در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتی‌رانی، کشتی‌سازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هسته‌ای، فلزات، نرم‌افزار و تسلیحات بود . همچنین نام برخی از شرکت‌ها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد.
در پی تلاش آمریکا برای خروج از برجام، ایالات متحده آمریکا در روز ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ رسماً از برجام خارج شد.
این خروج یک جانبه ، با واکنش‌های منفی زیادی از سوی جامعه جهانی به ویژه کشورهای اروپایی حاضر در این توافقنامه ( انگلیس و فرانسه و آلمان) روبرو شد.

بدون شک احیای برجام و رفع تحریم ها بزرگ‌ترین چالش دولت جدید ایران در سیاست خارجی خواهد بود.

ب: دریافت غرامت جنگی از عراق متجاوز

عراق در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۵۹ جنگی همه جانبه و ویرانگر را علیه ایران به راه انداخت.
جنگی که با همراهی وسیع کشورهای عرب به ویژه کشورهای عرب حوزه ی خلیج پارس همراه بود.

در ۲۸۸۸ روز جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه ایران، نزدیک به ۲۰۰ هزار تن از مردم ایران به شهادت رسیدند .
بیش از ده هزار شهید حاصل حملات هوایی و موشکی ارتش عراق به ایران بود. بیش از سه چهارم این شهدا، جوانان تا ۲۵ سال بودند که نسل مولد ایران به شمار می‌رفتند. علاوه بر این، نزدیک ۳۲۰ هزار ایرانی اعم از رزمنده یا مردم عادی در طول جنگ جانباز شدند که حدود ۱۳۰ هزار از تن ایشان در زمره جانبازان شیمیایی قرار دارند. جمعیتی عظیم از رزمندگان و مردم عادی نیز در صحنه‌های نبرد و یا بر اثر حملات ارتش عراق به شهر‌ها مجروح شدند؛ این‌ها فقط بخش کوچکی از ابعاد انسانی هشت سال دفاع مقدس در سمت ایران است.
در این جنگ خانمان‌سوز ، عراق زیر ساخت های حیاتی ایران به ویژه صنایع نفت و گاز و پتروشیمی را به شدت تخریب کرد و خسارات گسترده ای به سایر بخشها وارد کرد
به گواه کارشناسان اقتصادی ، عراق در این جنگ ویران‌گر نزدیک به ۱۲۰۰ میلیارد دلار به ایران وارد کرده است.
دریافت غرامت جنگی از عراق به عنوان خواستی قانونی و ملی دومین چالشی است که دولت جدید ایران باید برای به نتیجه رساندن آن از هیچ کوششی فروگذار نکند.

ج: اخراج فوری مهاجران غیر قانونی ( به ویژه افغانی‌ها)

نزدیک به ۱۰ میلیون نفر مهاجر غیر قانونی ،( عمدتاً افغانها) در کشور حضور دارند.
یعنی حدود ۱۵ درصد جمعیت ایران!!!
حجم بسیار زیادی از یارانه های غذایی ، دارویی ، حمل و نقل و…. به مصرف این گروه از مهاجران غیر قانونی می‌رسد و این در حالی است که کوچکترین مالیاتی به کشور پرداخت نمی کنند.!
به بیان روشن تر حدود چهار برابر جمعیت کشور متمول و ثروتمند قطر فقط مهاجر غیر قانونی افغانی در ایران حضور دارند.!!
فاجعه وقتی تلخ تر میشود که نه تنها ورود غیر قانونی افغان ها به کشور کم نشده است بلکه روز به روز بر تعداد آنها در کشور افزوده می‌شود.!!!!
مهاجران غیر قانونی افغانی فضای کار و تولید و فرهنگ و امنیت اجتماعی کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده اند و باعث نگرانی های زیادی در بین مردم ایران نسبت به این چالش بزرگ و خطرناک شده است.
اخراج فوری و بدون فوت وقت مهاجران غیر قانونی افغانی یکی از بزرگترین چالش های پیش روی رییس‌جمهور جدید ایران خواهد بود.
چالشی که به نظر می رسد همبن حالا هم برای رفع آن خیلی دیر شده است!

د: جلوگیری از نفوذ ترکیه و اسرائیل در قفقاز جنوبی به ویژه جمهوری آذربایجان

قفقاز جنوبی بخشی از ایران بزرگ در طول تاریخ بوده است.
رذالت و خیانت شاهان سست اراده و بزدل قاجار باعث شد حدود ۲۰۰ سال پیش این بخش مهم از میهن ، توسط روسیه ی متجاوز اشغال شود و برای همیشه از سرزمین اصلی ایران جدا شود.

در طول سالهای اخیر دو کشور ترکیه و اسرائیل سعی در نفوذ هر چه بیشتر در قفقاز جنوبی و به طور اخص در جمهوری آذربایجان را دارند.
ترکیه به دنبال احیای پروژه ی خطرناک ترکستان بزرگ ( از دریای سیاه تا مغولستان) است و حضورش باعث رواج پدیده پان‌ترکیسم در منطقه شده است. ( سرزمین آذربایجان هرگز ترک نژاد نبوده و آریایی اصیل و ایرانی بوده اند که تجاوز اعراب بدوی به ایران و سقوط شاهنشاهی ساسانی باعث ورود اعراب بدوی از غرب و به ویژه ترکمن ها و اغوز ها از دوران حکومت سلجوقیان ترک تبار در منطقه شمال غربی ایران شد).
از سویی به خاطر دشمنی های خاصی که در طول این ۵ دهه بین ایران و اسرائیل شکل گرفته است. اسراییل تلاش زیادی کرده تا در این حوزه نفوذ و حضور گسترده داشته باشد. حضوری که می‌تواند پاشنه آشیل امنیت ملی ایران باشد.
رییس‌جمهور جدید ایران می بایست خود را برای تقابل و مرتفع نمودن این چالش بزرگ امنیتی در منطقه آماده نماید.

ح: خیانت چین کمونیست و روسیه به عنوان شرکای راهبردی ایران !!!! ، به تمامیت ارضی کشور

چین در سال گذشته در یک مورد و روسیه در همین امسال دو بار مرتکب این خیانت شدند و مسئولین دیپلماسی خارجی ما فقط به گلایه و احضار سفیر یا کاردارشان اکتفا و چین و روسیه هم با توجیهات غیرموجه از ماجرا عبور کردند .
بدون شک چین کمونیست و روسیه به خاطر تعاملات گسترده ی بازرگانی ، تجاری ، اقتصادی و فرهنگی که با کشورهای عرب حوزه خلیج پارس دارند در تداوم افکار و ایده‌های خیانت کارانه خود برای به چالش کشیدن تمامیت ارضی و امنیت ملی ایران در حوزه خلیج پارس کوتاهی نخواهند کرد و بزرگترین چالش امنیتی را برای ایران در منطقه خلیج پارس به وجود خواهند آورد.
مقابله فوری با اندیشه های پلید این دو شریک راهبردی!!!! برای رییس جمهور جدید ایران چالشی مهم و راهبردی خواهد بود و مردم ایران از دولت جدید خود صرفاً انتظار ابراز نگرانی کردن و بیانیه دادن را ندارند.

و: ادعاهای امارات متحده عربی در خصوص جزایر سه گانه ی ایرانی با همراهی اکثر کشورهای عرب منطقه. ، تحریف نام خلیج پارس توسط کشورهای عرب تاره استقلال یافته منطقه . ورود گروههای تروریستی از کشور پاکستان، احیای روابط با کشورهای مهم منطقه به ویژه مصر ، و… از چالش‌های مهم دیگری است که رییس جمهور جدید ایران با آن مواجه خواهد شد.

چگونگی مقابله با این چالش ها و خنثی کردن و حتی تبدیل آنها به فرصت برای کشور بستکی به میزان توانمندی رییس جمهور جدید ایران و دولت آینده خواهد داشت.

مهراب هدایت جهان آباد
دانش آموخته روابط بین المللی