تاریخچه آموزش و پرورش در کهگیلویه و بویراحمد/ آغاز آموزش و پرورش از مناطق گرمسیری استان- قسمت اول

فصلی نو ،

استان کهگیلویه و بویراحمد قبل از سال ۱۳۴۲ش، از نظر اداری به دو بخش یا منطقه تقسیم شده بود، منطقه کهگیلویه و گچساران تحت پوشش اداری خوزستان، بویراحمد علیا و سی‌سخت جزء فارس محسوب می‌گردید، آنچه که باعث شد نظام آموزش نوین در استان کهگیلویه و بویراحمد دیرتر از سایر نقاط کشور شکل بگیرد؛ عدم حاکمیت مقتدر دولت مرکزی، حاکمیت قبیله‌ای، موقعیت کوهستانی و غیره می‌باشد. آموزش نوین و مدرسه‌ای ابتدا در مناطق گرمسیری همانند باشت، آرو و بعد در سی‌سخت و یاسوج آغاز شد، تعداد این مدارس تا سال ۱۳۲۰ ش، جمعاً به ۱۰ واحد آموزشی رسید که در مراکز قدرت دولتی و محلی بوده‌اند. با سقوط رضاشاه (۱۳۲۰ش) و هرج و مرج در کشور متأسفانه مدارس استان به جزء مراکز گچساران و آرو و قلعه ریسی تعطیل می‌شوند و یک وقفه ۵ و حداکثر ۱۱ ساله در بعضی مناطق، اتفاق می‌افتد و در بعضی مناطق و مدارس به صورت موردی بیشتر طول کشید تا مدارس دوباره بازگشایی شود. در دهه ۱۳۳۰ش، عوامل اثرگذاری باعث تحرک و گسترش آموزش رسمی می‌گردد. همچنین تشکیل فرمانداری کل استان در سال ۱۳۴۲ش، که یکی از تبعات جنگ گجستان نقطه‌ی عطفی در تاریخ اداری و آموزشی استان محسوب می‌شود که شرح آنها داده خواهد شد.
تأسیس اداره کل آموزش و پرورش در استان (۱۳۵۲ش) و ایجاد نهادهای اداری و آموزشی در مناطق استان، همچنین افزایش درآمد نفت در اوایل دهه ۱۳۵۰ش، و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، و توجه خاص دولت اسلامی به مناطق محروم، آموزش و پرورش رشد مضاعف و فزاینده‌ای پیدا کرد که سرانجام آموزش عالی در استان از اوایل دهه شصت ش، آغاز شد. آمار و ارقام تأسیس مدارس دولتی و تنوع آموزشی در استان نسبت به دوره‌های قبل از انقلاب اسلامی قابل مقایسه نیست، ولی انتظار می‌رود که در کنار کمیت، کیفیت نیز ارتقاء یابد.
اولین مدارس استان
با توجه به اینکه در کشور ما نظام حوزه‌ای و ملامکتبی رسمیت داشته، و در استان ما نیز نظام ملامکتبی سابقه طولانی داشته است به طوری که مسبوق به دوران صفویه می‌باشد. لذا نظام آموزش مدرسه‌ای در ایران متأثر از تمدن غرب و مربوط به نخست وزیری امیر کبیر (۱۲۳۰ش)، می‌باشد که این جریان پس از انقلاب مشروطه (۱۲۸۵ش)، به تدریج گسترش و عمومیت پیدا می‌کند و هم چنین در استان ما در دهه اول قرن چهاردهم شمسی آغاز می‌شود که منظور از آن افتتاح و تأسیس مدارس دولتی با حمایت، هدایت و نظارت از طرف نهادهای حکومت و سازمان آموزش رسمی کشور به منظور فراگیری علوم و فنون، خواندن و نوشتن، یاد دادن و یاد گرفتن و در نهایت تربیت و آماده سازی نیروی علمی، انسانی در استان آغاز می‌شود. در استان ما سابقه آموزش مدارس رسمی که ابتدا در مناطق گرمسیری استان (آرو، باشت) شروع شده و پس از آن در دهه دوم قرن چهاردهم ش، در سی‌سخت، یاسوج، سی‌سخت، لنده، چرام، گچساران و… فعالیت آموزشی و رسمی آغاز می‌گردد. با سقوط رضاشاه متأسفانه مدارس و درس و بحث برای مدتی متوقف گردید و همین عامل باعث ضایعه‌ای جبران ناپذیر بر آموزش و پرورش رسمی استان گردید.
در سال‌های اولیه ۱۳۳۰ش، عوامل اثرگذاری باعث گسترش آموزش و پرورش رسمی می‌گردد از جمله تلاش افراد و عناصر فرهنگ دوست استان و نیز حضور وزیر وقت فرهنگ، شادروان دکتر محمود حسابی (۱۳۳۱ش)، در یاسوج و گزینش تعدادی معلم، تأسیس دانشسراهای عشایری و مقدماتی شیراز و بهبهان، جنگ گجستان (۱۳۴۲ش)، و تشکیل واحد مستقل سیاسی استان و تأسیس سپاه دانش کشور، اداره کل آموزش و پرورش مستقل و ایجاد نهادهای اداری آموزشی در مناطق استان و افتتاح مدارس راهنمایی و دبیرستانها در مناطق مختلف استان و حرکت رو به گسترش آموزش و پرورش رسمی را تسریع کرد.
در دهه پنجاه شمسی، افزایش درآمد نفت و در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ش، و توجه خاص دولت اسلامی به مناطق محروم، آموزش و پرورش رشد مضاعف و فزاینده‌ای پیدا کرد که آمار و ارقام تأسیس مدارس دولتی در استان نسبت به دوره‌های قبل از انقلاب قابل مقایسه نیست. حالا با توجه به موارد فوق سؤالاتی در ذهن ایجاد می‌گردد، که آموزش و پرورش رسمی از چه زمانی در استان آغاز شده است؟ عوامل مثبت و منفی تأثیر گذار در آموزش و پرورش رسمی چه بوده است؟ لذا با توجه به سؤالات فوق ضرورت دارد، شناخت و حوادث روزگار و تأثیر آن را بر آموزش رسمی تاریخ گذشته استان جستجو کرد. / ادامه دارد…

* تیم تحقیق و پژوهش گروه فرهنگی روزنامه امید مردم

برگرفته از کتاب “بررسی و تدویــن تاریـخچه آمـوزش و پـرورش سنتی (ملامکتبـی) و کلاسیک (مدرسـه‌ای) استان کهگیلویه و بویراحمد“ نوشته “اله‌بخش آذرپیوند و احمد آذرپیوند”