زنان و مسئله هویت!

به گزارش فصلی نو؛ فاطمه بهرامی پور دانشجوی جامعه شناسی دانشگاه یاسوج و فعال  فرهنگی در یاداشتی به وضعیت هویت در زنان پرداخت.

متن این یاداشت به شرح ذیل است؛

زنان ناب ترین روایت نگارانِ تاریخ اند،در دهه‌های اخیر، گسترش فناوری، تحولات اجتماعی و فرهنگی آگاهی و حضور در میادین کنشگری و البته تغییرات اجتماعی در نقش‌های هویتی زنان نقش بسزایی داشته است.هویت یابی عرصه جدید عمل اجتماعی است،در جامعه امروز زنان محوریت ویژه‌ای در گفتمان های اجتماعی پیدا کرده اند.ما با تغییرات اجتماعی رو به رو هستیم و زنان بیش از پیش،ویژه تر از حضورشان برای کنشگری فعال در جامعه دفاع میکنند.به طوری که سعی در حفظ هویتشان به عنوان نمادی از ابعاد وجودی آنها دارند.
اَما چرا هویت؟! و بررسی آن و تامل در این باره به چه دلیل برای زنان تبدیل به دغدغه شده است؟
هویت یا کیستی به مجموعه ‌ویژگی‌ها و روحیات فرد و آنچه وی را از دیگران متمایز می‌کند گفته می‌شود.
ما در این تعریف به سه کلید واژه برمی‌خوریم (نگرش) (ویژگی‌ها) و (روحیات زنان).
در مسئله نگرش: زنان همواره به چالش برخورد کرده اند.خصوصا نسبت به رویکرد های اطرافیان در خصوص ابراز نگرش هایشان.
به دنبال آن سخن از اهمیت روحیات و عواطف زن به میان می آید و اینجا پیوند بسیار مهمی برقرار میشود تا زن به عنوان یک مهره ی موثر جهت ساخت نهاد مهم خانواده با داشتن روحیه ی حمایتگری و در ادامه ،موثر در جامعه با داشتن روحیات و ذهن و تفکر نوآورانه در جهت کمک به جامعه و زنان همنوع خود، که بسیار ستودنی است.همه ی این موارد،دست به دست هم می دهند برای ایجاد یک باور در عرصه ی ظهور کنش های اجتماعی آنان.
پرسشی که شاید به میان بیاید این است که:زنان عرصه ورودشان به کنشگری را از چه طریق موثر تر و بهتر می‌دانند‌.رمز کنشگری موفق چیست؟!در پاسخ به این سوال میتوانم بگویم که (مشارکت اجتماعی زنان) مقوله بسیار مهمی است که از باز اندیشی هویت و رسیدن به یک باور،برای ظهورکنشگری کلان است.
زنان در عرصه‌های متعددی توانسته‌اند با درایت تمام نقطه اثرشان را اثبات کنند. شاید اگر یک مقایسه‌ای نیز میان زنان سنتی و مدرن در این مسئله داشته باشیم پی خواهیم برد هر چقدر که به پیش می‌رویم،هویت زنان نیز بیشتر شناخته و مهم می‌شود و زنان سعی برای بروز و ظهور دارند. نکته حائز اهمیت این است که؛ اگر شرایط برای افراد مختلف سوال شود کدام متغیر از میان متغیرهایی مثل ؛
۱.سبک زندگی ۲.ارزش و نگرش‌ها و ۳ تحصیلات در باز تعریف هویتی اجتماعی زنان نقش ویژه‌ای داشته است؟! با توجه به پژوهش‌ها و تحقیقات در این مسئله متغیر تحصیلات و سپس ارزش و نگرش در ادامه سبک زندگی در باز تعریف هویتشان نقش ویژه‌ای داشته است متغیر تحصیلات به دلیل اینکه زنان را به منابع فرهنگی و هویت سازی مجهز می‌کند نقش بسیار مهم‌تری نسبت به عوامل دیگر دارد حتی در برابر باورهای کلیشه‌ای مبتنی بر جنسیت از تفکرات جریان‌های فکری فمینیستی و نهضت‌های حقوق بشری باز تعریف هویت زنان است و آنچه که در بازشناسی هویت زنان تاکید می‌شود این است که زنان قبل از اینکه نقششان به عنوان مادر خواهر و همسر کسی باشند انسانی هست آزاد و مستقل نه جنس دیگری و نه دومی یعنی در این تعریف به مستقل بودن عنوان نشان هویت زن در وهله اول تاکید شده و بعد اگر به تعبیر جریانات فمنیست، استقلال از آنان گرفته شود سایر آزادی‌ها نیز برایشان بی معناست،البته اینجا به فمنیست اشاره نمودم،صرفا رویکرد آنان را به زن گفتم،ولی اعتقاد من این است که زن در چهارچوب اسلامی باید مظهر رشد کمال باشد که این مهم با حضور موثر در نهاد خانواده و آماده کردن خود و خانواده برای حضور درجامعه میسر خواهد بود. البته نباید فراموش کرد که مسئله هویت،در بین زنان روستایی و شهری در جوامع،سطوح مختلفی دارد رسانه‌ها توانستند نقش مهمی در رسیدن به تفاوت‌ها و اشتراکات هویت زنان بازدید کنند مثلا دسترسی به پلتفرم‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های مختلف در بازشناسی هویت زنان نیز قابل توجه است،به طوری که نقش زن و چگونگی ایفای آن،همسری،مادری به نوعی برگرفته از شبکه ایده‌های شبکه‌های اجتماعی است. و زنان تمایل دارند که برای جذاب شدن و شناساندن هویتشان حتی به مردان و اطرافیانشان از قابلیت‌های این اپلیکیشن‌ها استفاده کنند برایتان مثال می‌زنم اگر دقت کنید زنانی که در پلتفرم اینستاگرام در قسمت نمایه شخصی زیر عکسشان نوشتند همسر یک مادر چه نکته‌ای را برای عموم القا می‌کند؟! اینکه هویت من ،هویت مادری یا نقش همسری مشخص می‌شود که زنان نسبت به قبل از طریق اینستاگرام میدان کنش را هر کدام متفاوت برای باز شناسایی هویت انتخاب می‌کنند و تغییرات عصر مدرن نیز روی این مسئله تاثیر زیادی گذاشته است ارزش‌ها نگرش‌ها و تعریف زنان آگاهی اجتماعی آنان نیز به دنبال تغییرات مدرن نقش ویژه‌ای در رسیدن به پایگاه‌های اجتماعی زنان داشته است.

اگر ما به کلید واژه مصرف گرایی در مسئله هویت نیز اشاره کنیم بد نیست. از زاویه دیگر مصرف گرایی و افزایش تمایلات مصرفی راهی برای باز اندیشی هویت زنان در جوامع سنتی باز شده به نوعی که سعی بر این دارند که با مصرف این گونه موارد متعدد هویت اجتماعی‌شان را تعریف کنند و اینجا مسئله آگاهی بسیار مهم است که واکنش مشخص شود .
اینکه زنان در رویارویی با این تغییرات چه راهی را برای شناسایی هویتشان اتخاذ کنند پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد عواملی مانند نابرابری اجتماعی،جهانی شدن و مصرف گرایی ۲۲ درصد تغییرات از تعریف هویت اجتماعی را تبیین می‌کنند.
اینکه در رسانه ها مادران جدید هویت را چگونه تعریف کرده اند نیز خود جای واکاوی بسیار زیادی است
ولی به طور کل ،همه ی این موارد و مصداق هایی که از هویت اشاره شد،نشان می دهد که زنان عامل تاثیرند.همیشه گفته ام و میگویم،که زَنان بی نَظیرترین رِوایَت نگاران تاریخ اَند. زنان نقش مهمی در توسعه ایفا کرده اند وَ بَر کسی پوشیده نیست که خیلی از مَسائِل و تَحولات از ابتدای تاریخ مدیونِ تَلاشِ زَنان در عرصه های مختلف بوده است.
هویت یابی و نشان والای هویت را نمادی برای مادرانی که بی وقفه تلاش کرده اند که هم در عرصه خانواده و هم جامعه و چه عرصه های فرهنگی،علمی و …،عامل افتخار باشند.روایت های زنانه همیشه خواندنی و شنیدنی است در مبارزات اوایل انقلاب،روایت های ناب دفاع مقدس،جریانات مقاومت در علم و …و تمامی اینها با نگاه و روایت های زنانه در یک قالب به اسم تاریخ ماندگار میشود پس،هویت صرفا انگاره ذهنی استقلال یابی را به اذهان راه ندهد.استقلال یابی به معنای نگاه همه جانبه به عرصه ی خانواده و جامعه است.زنانی که سبک زندگی آنها بر اساس اصول و نگاه آنان به عرصه خانواده بسیار کلان است و نه بر اساس تعالیم غربی که زن را صرفا یک کالا ترسیم کرده اند.نگاهی که برگرفته از تعالیم انقلاب اسلامی و سیره ی فاطمی است؛بی شک الگوگیری از زنان فاخر و کنش‌گر اسلام میتواند تعریف زیباتر و البته مصداق واقعی تر از هویت یابی زنان برای به تصویرکشیدن چهره واقعی از زن در تحکیم بنیان خانواده و جامعه ارائه بدهد و امید که زنان ایرانی بتوانند مسیر کنشگری و تاثیرشان را از این راه برگزینند.

نویسنده:
فاطمه بهرامی پور،دانشجوی کارشناسی جامعه شناسی.
فعال علمی و فرهنگی اجتماعی.