معادله مجهول هواپیمای گمشده

علاوه بر آنکه روشن‌بودن گوشی همراه یکی از مسافران، ردیابی را برای یافتن لاشه هواپیما ساده‌تر کرده است که البته بعد اعلام شد در حوالی گوشی یافت‌شده، هواپیما پیدا نشد.

حادثه‌هایی که به نظر می‌رسید با گذشتن از تحریم و حرف‌وحدیث‌ها درباره فرسودگی ناوگان، رو به پایان نهاده باشد، اما چنین نبود. گویا اخبار حادثه را در ایران پایانی نیست. یک‌ روز خبر از انفجار در نفت‌کش سانچی سرتیتر اخبار می‌شود و حالا این سقوط هواپیمای ۲۵ساله است که جایگزین آن خبر می‌شود. سهام‌داری شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی (شستا) در شرکت ملی نفت‌کش و به‌ تبع آن، کشتی سانچی و واگذاری هواپیمایی آسمان در سال ۸۱ به صندوق بازنشستگی کشوری که هر دو زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی محسوب می‌شوند، نقطه مشترک این دو حادثه است. آن هم دقیقا در روزی که ۱۴ سال پیش، یک روز پیش از انتخابات هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی، فاجعه انفجار قطار نیشابور رخ داد و بزرگ‌ترین حادثه در حمل‌ونقل ریلی کشور نامیده شد. انفجاری که معادل ۱۸۰ TNT تخمین زده شد.  با اینکه هنوز مشخص نیست علت این حادثه چه بوده، اما شایعات پیرامون آن همچنان زیاد است. از اورهال هواپیما و زمین‌گیربودن آن تا بدی آب‌وهوا و خطای انسانی؛ به‌هرحال هنوز علت حادثه مشخص نیست.
‌

ستاد بررسی سانحه هواپیما تشکیل می‌شود
وزیر راه‌وشهرسازی در حکمی به علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، خواستار تشکیل ستاد بررسی سانحه و ۱۱ گروه تخصصی همراه برای بررسی دلایل حادثه هواپیمای «اِی.تی‌.آر» متعلق به شرکت هواپیمایی آسمان شد.  در این حکم آمده است: «با توجه به وقوع سانحه برای هواپیمای ‌ای‌تی‌آر (ATR۷۲-۱۱۲) متعلق به شرکت هواپیمایی آسمان به شماره پرواز ۳۷۰۴ در ۲۹ بهمن‌ماه ۹۶ از مبدأ فرودگاه مهرآباد به مقصد یاسوج، مأمور می‌شوید تا براساس ماده ۲۲ قانون هواپیمایی کشوری و آیین‌نامه اجرائی آن مصوب ۳۰ مردادماه ۹۰ نسبت به تشکیل ستاد بررسی سانحه و ۱۱ گروه تخصصی آن در روز جاری اقدام کنید». وزیر راه‌وشهرسازی همچنین از عابدزاده خواست با توجه به مقررات سازمان جهانی هوانوردی (انکس۱۳ ایکائو) و مقررات قانونی تمام اسناد و مدارک مرتبط بررسی شود و در ادامه از نماینده رسمی شرکت سازنده هواپیما نیز دعوت به عمل‌ آید.

‌ ادعای نقص هواپیمای ATR  قابل استناد نیست
وزیر راه‌وشهرسازی همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا این هواپیما بهمن‌ماه نقص فنی داشته و از میانه راه به فرودگاه بازگشته، گفته: این موضوعات و نقص فنی این هواپیما در چند روز گذشته و ارتباط آن با سانحه امروز قابل استناد نیست.  عباس آخوندی با بیان اینکه با خانواده‌های جان‌باختگان سانحه ابراز همدردی می‌کنم، گفت: به‌محض وقوع این سانحه براساس قوانین سازمان هواپیمایی ستاد بررسی سانحه تشکیل شد و درحال‌حاضر ۱۱ گروه در این ستاد آماده‌به‌کار و پیگیر علت وقوع سانحه هستند.
‌

درخواست از کمپانی   ATR برای اعزام نماینده
او همچنین از مکاتبات و مذاکره با شرکت ATR خبر داد و گفت: در مذاکراتمان با شرکت ATR قرار بر این شد که این شرکت نمایندگان خود را برای بررسی علت سانحه به کشورمان اعزام کند و نظر خود را درباره علت وقوع اعلام کنند. به گفته او، هواپیمای ATR یکی از ایمن‌ترین هواپیماهای موجود در جهان است.

‌ مشکل فرودگاه یاسوج است
در میان اخبار، خبری منتشر شد که نشان می‌داد مدیر روابط‌عمومی شرکت آسمان برای آنکه هرگونه نقص فنی را از نظرها دور کند، ادعا کرده: نقص فنی هواپیمایی ATR کاملا شایعه است و علت سانحه شرایط جوی و منطقه نامناسب فرودگاه یاسوج است. به گفته او، متأسفانه فرودگاه یاسوج در رشته‌کوه‌های زاگرس احاطه شده است و همین موضوع باعث شده فرود هواپیماها بسیار سخت باشد و به‌طور قطع در شرایط جوی نامناسب امکان سانحه‌های هوایی در این منطقه وجود دارد.  طباطبایی در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به صحبت‌هایی که درباره نقص فنی هواپیمای ATR که ساعاتی پیش در منطقه سمیرم سقوط کرده، گفت: نقص فنی این هواپیما کاملا شایعه است، چراکه اگر این هواپیما نقص فنی داشت سازمان هواپیمایی به آن اجازه پرواز نمی‌داد.
‌

تمام فرودگاه‌های کشور ایمن هستند
این سخن او واکنش رئیس سازمان هواپیمایی کشوری را به دنبال داشت. علی عابدزاده درباره وضعیت فرودگاه یاسوج و ادعای شرکت هواپیمایی آسمان مبنی بر اینکه این فرودگاه ناایمن است، گفت: تمام فرودگاه‌های کشور ایمن هستند و استانداردهای لازم برای نشست و برخاست هواپیماها را دارند. او تأکید کرد: در چند سال گذشته هزینه‌های بسیار زیادی برای ارتقای کیفیت فرودگاه یاسوج انجام شده است و این فرودگاه هیچ مشکلی برای نشست و برخاست هواپیماها ندارد. رئیس سازمان هواپیمایی در پاسخ به این سؤال ایلنا مبنی بر اینکه اگر شرایط جوی نامساعد بوده چرا اجازه پرواز داده شده است گفت: تا‌زمانی‌که جعبه سیاه هواپیما بازخوانی نشود، نمی‌توان ادعا کرد شرایط جوی باعث سقوط این هواپیما شده است. او در پاسخ به این سؤال که آیا نقص فنی هواپیما عامل بروز این حادثه است، گفت: هر احتمالی در وقوع این سانحه می‌توان داد. عابدزاده همچنین درباره پیدا‌شدن لاشه هواپیما گفت: نقطه سقوط هواپیما هنوز مشخص نشده و هنوز هیچ‌گونه اطلاعی از مراجع رسمی برای پیداشدن لاشه هواپیما برای ما ارسال نشده است.
‌

اخطار صریح قضائی به سازمان هواپیمایی کشوری
در همین زمینه تسنیم خبری را منتشر کرد که نشان می‌داد یک مقام مسئول قضائی در کمتر از یک ماه پیش در نامه‌ای آسیب‌های موجود در سازمان هواپیمایی کشوری را به رئیس فعلی سازمان هواپیمایی ابلاغ کرده بود. در پایان این نامه اشاره شده بود که با تداوم شرایط موجود و عدم اصلاح ساختارهای اعلام‌شده (از سوی مقام قضائی)، شاهد وقوع سانحه و حادثه خواهیم بود و در صورت بروز حادثه، شخص ریاست هواپیمایی کشوری مسئولیت آن را برعهده خواهد داشت.  مشخص نیست قضائی‌کردن ماجرا در‌حالی‌که هنوز مراحل رسیدگی به حادثه طی نشده است، چه معنایی دارد؟ کارشناسان معتقدند متن صریح آیین‌نامه سوانح به‌عنوان ضمیمه پیمان شیکاگو به صراحت می‌گوید هدف از بررسی سانحه، پیش‌گیری از سوانح بعدی است نه یافتن مقصر. به گفته آنها اگر بخواهیم مقصر را پیدا کنیم، خلبانی که خطاهای انسانی می‌دهد، خطاهای خود را می‌پوشاند که سبب سوانح دیگری می‌شود که مطمئنا دیگر نمی‌توان از آنها ردی پیدا کرد و این ماجرا را پیچیده‌تر می‌کند. این ذهنیت را که دنبال مقصر هستیم، باید کنار بگذاریم، زیرا حتی در صورت خطای انسانی نیز خلبان قصد آسیب‌زدن به خود یا دیگران را ندارد. اگر چیزی جز این باشد، به‌معنای رفتاری تروریستی است که باید در قالب دیگری به آن نگاه کرد.

سرمایه‌های انسانی که از دست دادیم

با هر سانحه‌ بخشی از سرمایه‌‎های انسانی خود را از دست می‌دهیم؛ سرمایه‌هایی که شاید هیچ‌گاه گزینه جایگزین آنها را نداشته باشیم  یا مدت‌ها طول بکشد تا کارشناسی با آن سطح سواد و دانش، بار دیگر تربیت شود. ازدست‌رفتن نیروی انسانی متخصص در سوانح و خسارت‌های اقتصادی ناشی از آن، بخشی از واقعیتی است که در ایران همواره نادیده گرفته می‌شود. هنوز پیکر دریانوردان ایرانی به‌عنوان سرمایه‌های انسانی ارزشمند این کشور، به ایران بازنگشته است که در پرواز تهران-یاسوج، بخش دیگری از سرمایه‌های غیرقابل بازگشتمان را از ما گرفت. در پروازی که هیچ‌‎گاه در یاسوج به زمین ننشست، دست‌کم ۲۲ متخصص ایرانی، در قله‌های دنا به سوی آسمان پرکشیدند تا ضایعه ازدست‌دادنشان، در آینده اثرات خود را بر اقتصاد ایران نمایان کند.  پرواز دیروز حامل سیدبهزاد سیادتی از کارشناسان شرکت مدیریت منابع آب ایران بود که برای سرکشی بر نحوه اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی دشت‌های کهگیلویه‌وبویراحمد قصد عزیمت به یاسوج را داشت. مرحوم سیادتی کارشناس مسئول طرح احیا و تعادل‌بخشی دشت‌های این استان بود و برای بررسی نحوه اجرای پروژه‌های این طرح، به کهگیلویه‌وبویراحمد اعزام شده بود.  محمدصادق نوری، کارشناس برنامه‌ریزی و طرح‌های نیروگاه‌های خصوصی از پرسنل شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی، از دیگر سرنشینان هواپیمای سقوط‌کرده بود که با هدف بررسی اثرات زیست‌محیطی پروژه نیروگاه ۵۰۰مگاواتی سیکل ترکیبی گچساران قصد عزیمت به غرب کشور را داشت. در این سفر سه نفر از کارشناسان شرکت مشانیر یعنی محمدهادی فهیمی، احمد انواری و مریم انواری او را همراهی می‌کردند. سیدنقی نشاطی‌فر، نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، نیز در این پرواز ابدی، همراه تیم برقی اعزامی به کهگیلویه‌وبویراحمد بود.  در فهرست مسافران نام علی فرزانه، محمدمهدی سمیعی‌نصرآبادی و حمیدرضا هداوندخانی از کارشناسان دفتر مهندسی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور هم که برای انجام مأموریتی دولتی قصد سفر به یاسوج را داشتند، به چشم می‌خورد. حامد مهدوی، سلمان آذری و محمد کبیریان از پرسنل آی‌تی شرکت کاله آمل هم از مسافران این پرواز بودند.  محمدهادی هنزایی، کارشناس حیات‌وحش، دیگر سرمایه‌ای بود که با سقوط هواپیما از دست رفت. خلیل آهنگران، رئیس اداره هماهنگی اداره کل نظارت و ارزیابی آموزش دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج، به همراه دو نفر از اعضای هیئت علمی این دانشگاه یعنی سیدرضا فاطمی‌طلب و احمد چرمیان نیز با سقوط این هواپیما جاودانه شدند.  به این فهرست باید نام عبدالرضا کردی، رئیس فرهنگسرای ملل، دکتر شاپور یاری‌پور جراح فک و صورت، دکتر مژگان نظری رزیدنت اطفال، فاطمه دالوند دانشجوی پزشکی، علیرضا جامه‌ای دانشجوی پرستاری داشنگاه تهران، خانواده دکتر عبدالهادی ‌دانشی جراح مغز و اعصاب که برای نصب تجهیزات پزشکی بیمارستان یاسوج به این شهر سفر کردند، اردشیر راد رئیس هیئت والیبال کهگیلویه و بویراحمد، خلبان، خدمه پرواز و نیروهای امنیت پرواز را هم اضافه کرد. قطعا سرمایه‌های دیگری نیز در این سانحه هوایی از دست رفته‌اند اما دایره اطلاعات و دسترسی ما به منابع، محدود است و توانستیم فقط مشخصات بخشی از آنچه را از دست داده‌ایم در این نوشتار ثبت کنیم.