به قلم محمد بهرامی سیف اباد – کمیسیون انرژی چگونه به مرجعی فعال برای حکمرانی انرژی بدل میشود؟ از حاشیه‌نشینی تا معماری آینده انرژی ایران
به گزارش فصل جنوب ، محمد بهرامی سیف آباد نایب رئیس کمیسیون انرژی در روزنامه شرق نوشت: کمیسیون انرژی مجلس، در آستانه آغاز فصلی تازه در راهبری تحولات کلان انرژی کشور است. در میانه موجی از تحولات اقتصادی، محیط‌زیستی و فناورانه که قواعد سنتی سیاست‌گذاری را در هم شکسته، بخش انرژی کشور، خود را در برابر چالش‌هایی چندجانبه می‌بیند؛ از فشار مضاعف بر منابع تأمین گرفته تا مشکلات آلودگی و نارسایی‌هایی که سال‌ها در شیوه تصمیم‌سازی جا خوش کرده‌اند. این واقعیت، بازنگری در ساختار حکمرانی انرژی را نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی غیر‌قابل تردید کرده است. در این بستر، کمیسیون انرژی مجلس نمی‌تواند فقط به نقش مشورتی و تقنینی اکتفا کند.
امروز، نیاز به نقش‌آفرینی مؤثر دارد؛ نقشی فعال در جهت‌دهی به آینده انرژی کشور، فراتر از ساختارهای سنتی مدیریتی فعلی و بهتر از آنچه تاکنون جاری و ساری بوده است. آنچه این روزها به عنوان ناترازی انرژی شناخته میشود، فقط یک مسئله فنی نیست؛ مربوط به زیرساخت‌هایی است که سال‌ها نوسازی نشده‌اند. مرتبط با مصرف غیرهدفمند و سیاست‌های ناپایدار قیمتی است و تصویری از بحرانی پیچیده را ترسیم می‌کند که مستقیما بر توان کشور برای دوام‌آوردن در برابر بحران‌ها ارتباط دارد. حل این بحران، نیازمند تصمیمات قاطع برای عبور از محافظه‌کاری و اقدام برای اصلاح ساختارها‌ست که توأمان مورد نیاز است. مرور رویدادهای اخیر در حوزه انرژی، نشان می‌دهد دوران نظارت صرف به سر آمده است. کمیسیون انرژی باید از حاشیه‌نشینی بیرون بیاید و به مرجع تصمیم‌گیر در مسیر تحول تبدیل شود.
از حمایت جدی از فناوری‌های داخلی گرفته تا فراهم‌سازی زیرساخت‌های قانونی برای ورود مؤثر بخش خصوصی و سایر تصمیمات خلاقانه دیگر؛ این نهاد می‌تواند نقشی محوری در هدایت مسیر تازه ایفا کند. با وجود تعیین اهداف قابل توجه در توسعه انرژی‌های نو، کارنامه این حوزه ناامیدکننده است. کندبودن پیشرفت، ناشی از نبود ثبات در سیاست‌ها و ضعف تعامل میان دستگاه‌هاست. حال آنکه اگر چارچوب حمایتی روشن‌تری تعریف شود و نهادهای متولی هماهنگ‌تر عمل کنند، انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند به یکی از پایه‌های توسعه پایدار کشور تبدیل شوند. ایران از موقعیت ژئوپلیتیکی ویژه‌ای برخوردار است؛ اما ضعف نهادهای مؤثر در حوزه همکاری‌های بین‌المللی باعث شده این توانمندی موجود بلااستفاده و همچنان مغفول باقی بماند. کمیسیون انرژی می‌تواند با پیگیری ایجاد ساختارهای هماهنگ و تدوین سازوکارهای صادراتی، زمینه‌ساز بهره‌برداری اصولی از مزیت‌های ژئوانرژیک کشور شود. در روزگاری که آینده انرژی به مسئله‌ای راهبردی بدل شده، نهادهایی مانند کمیسیون انرژی مجلس باید در تعیین و تبیین مسئولیت‌های خود تجدید‌نظر کنند. فقط با فاصله‌گرفتن از سیاست‌های محتاطانه، اتخاذ رویکردی تحلیلی و فعال و پیگیری بی‌وقفه سیاست‌های اثربخش، می‌توان این نهاد را به یکی از مراجع آینده‌نگر و پاسخ‌گو در دهه آینده بدل کرد.
در این میان، ضرورت توسعه و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. ایران، با داشتن ظرفیت‌های گسترده خورشیدی و بادی می‌تواند بخش مهمی از تأمین برق خود را از منابع پاک و پایدار تأمین کند؛ اما این مسیر نیازمند برنامه‌ریزی هوشمندانه و سرمایه‌گذاری هدفمند است. شرایط اقلیمی کشور و روند تشدید خشک‌سالی‌ها، فشار بر منابع آب و خاک را افزایش داده و وابستگی به روش‌های انرژی‌بر سنتی را به مسئله‌ای خطرآفرین بدل کرده است. ادامه روند فعلی تولید انرژی مبتنی بر سوخت‌های فسیلی و نیروگاه‌های آبی نه‌تنها مصرف منابع پایه را تشدید می‌کند، بلکه توان تاب‌آوری کشور در برابر تغییرات اقلیمی را نیز کاهش می‌دهد. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، مسیر مهمی برای کاهش فشار بر منابع آب و خاک کشور است؛ مسیری که فقط با تقویت نقش ساختاری کمیسیون انرژی مجلس، امکان‌پذیر خواهد بود.
اگر این نهاد بتواند سازوکارهایی مؤثر برای هدایت سرمایه‌گذاری، تسهیل قوانین و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها طراحی کند، تحول در سیاست‌های انرژی کشور دور از دسترس نخواهد بود. اکنون فرصت مغتنمی برای نوسازی کارکرد نهاد کمیسیون انرژی در تعامل با وزارتخانه‌های کلیدی همچون نیرو و نفت فراهم آمده است. اصلاح تعاملات نهادی و بازنگری در کارکردهای سیاستی، می‌تواند به هم‌افزایی میان نهادهای دولتی و تسریع در اجرای طرح‌های زیربنایی انرژی منجر شود. چنین تغییری نه‌فقط موجب بهبود عملکرد دستگاه‌های اجرائی خواهد شد، بلکه جایگاه کمیسیون انرژی را به عنوان مرجعی فعال، آینده‌نگر و پاسخ‌گو در ساختار حکمرانی کشور تثبیت خواهد کرد. اکنون زمان آن فرارسیده است که کمیسیون انرژی نه‌فقط در حرف، بلکه در عمل، به عنوان معمار آینده انرژی ایران ایفای نقش کند.
درود بر شما سخت کوش و توانمند 💙💙
درود بر شهریار دلها دکتر بهرامی .
بنام خدا
تحلیل سیاستی و تأییدی بر مقاله دکتر محمد بهرامی سیف‌آباد
موضوع: ارتقاء نقش کمیسیون انرژی در حکمرانی آینده انرژی کشور
نویسنده مقاله: دکتر محمد بهرامی سیف‌آباد – نایب‌رئیس کمیسیون انرژی مجلس
تحلیل‌گر: منوچهرحسن زاده
در شرایطی که بخش انرژی کشور با چالش‌های پیچیده و متراکم روبه‌رو است، مقاله‌ی اخیر دکتر محمد بهرامی سیف‌آباد، نگاهی شجاعانه و کارشناسانه به یکی از مهمترین اولویت‌های ساختاری کشور دارد: تبدیل کمیسیون انرژی مجلس از یک نهاد حاشیه‌ای به مرجع فعال، تصمیم‌ساز و آینده‌نگر در حکمرانی انرژی.
محورهای کلیدی تأییدشده در این تحلیل:
۱. ضرورت عبور از ساختارهای منفعل:
نویسنده به‌درستی بر پایان دوران سیاست‌گذاری محافظه‌کارانه و غیرهم‌افزا در حوزه انرژی تأکید کرده است. تداوم ناترازی انرژی، فرسودگی زیرساخت‌ها، مصرف غیرهدفمند و توسعه‌نیافتگی انرژی‌های تجدیدپذیر، نشانه‌های روشنی از ناکارآمدی الگوهای فعلی‌اند.
۲. نقش راهبردی کمیسیون انرژی در بازطراحی حکمرانی:
کمیسیون انرژی، تنها نهاد تقنینی نیست؛ بلکه می‌تواند به موتور محرک تحول سیاستی، هماهنگ‌کننده دستگاه‌ها و حامی سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی بدل شود. این نگاه، با اصول حکمرانی نوین و نقش نهادهای پارلمانی در کشورهایی با ساختار پیچیده انرژی، همخوان است.
۳. انرژی‌های تجدیدپذیر و سرمایه‌گذاری هوشمند:
ایران دارای ظرفیت کم‌نظیر در انرژی خورشیدی و بادی است. تمرکز بر این بخش نه‌تنها راهکاری برای تاب‌آوری در برابر بحران اقلیمی و کم‌آبی است، بلکه نقطه ورود بخش خصوصی به بازار انرژی محسوب میشود. این موضوع نیازمند چارچوب حقوقی و نظارتی کارآمد است که می‌تواند از سوی کمیسیون طراحی و پایش شود.
۴. دیپلماسی انرژی و نقش منطقه‌ای ایران:
نویسنده به‌درستی بر مهجورماندن مزیت ژئوانرژیک ایران تأکید دارد. با تعریف سازوکارهای صادراتی، بازنگری در قراردادهای دوجانبه و ایجاد نهادهای مشترک منطقه‌ای، می‌توان جایگاه ایران را در بازارهای انرژی احیا کرد.
جمع‌بندی:
تحلیل دکتر بهرامی سیف‌آباد واجد جنبه‌های چندلایه، کاربردی و سیاست‌محور است. در شرایطی که منابع کشور در معرض تهدید فرسایش ساختاری و اقلیمی قرار دارند، نقش‌آفرینی فعال کمیسیون انرژی مجلس می‌تواند کلید بازتعریف سیاست‌های پایدار، تسهیل سرمایه‌گذاری و هماهنگی میان‌نهادی باشد.
در همین راستا، توصیه میشود:
• سند جامع تحول عملکردی کمیسیون انرژی تدوین شود.
• کارگروه تخصصی نظارت بر پروژه‌های انرژی‌های نو در مجلس فعال گردد.
• تعامل سازمان‌یافته‌تری میان کمیسیون و نهادهای بین‌المللی انرژی برقرار شود.
اکنون بیش از هر زمان، فرصت تبدیل کمیسیون انرژی به معماری واقعی آینده انرژی ایران فراهم است؛ مشروط بر آنکه از ظرفیت‌های کارشناسی و سیاسی آن استفاده‌ای هوشمندانه و مبتنی بر آینده‌نگری شود.
بااحترام وآرزوی موفقیت
درود بر دکتر بهرامی مرد علم و عمل
بسمی تعالی
در خصوص وظایف ومحدوده اختیارات کمیسیون ها وتاثیر آن متاسفانه خیلی بزرگنمایی وموضاعاتی را مطرح میکنند که اصلا ربطی به کمیسیونها ندارد .وظیفه ذاتی کمیسیونها بدین شرح می‌باشد که در هر حوزه مدیریت کشوری در مجلس کمیسیونی وجود دارد که تعدادی از نمایندگان مجلس نقش رابط بین صحن ومجلس با مدیران اجرایی و دولت در خارج از مجلس هستند مثلا اگر لایحه ای از وزارت نفت به مجلس ارایه شود به کمیسیون ارجاع و مطالعات انجام وبه مجلس گزارش میشود که نهایتا لایحه با توضیحات نماینده دولت توضیحات مخالفین و موافقین به رای گذاشته میشود .کمیسیونهامستقلا نمی‌تواند از هیچ نهادی یا وزارتخانه ای چیزی بخواهند یا دستوری بدهند یا اینکه در خصوص عزل و نصب‌ها بتوانند خیلی دخلی وتصرفی بنمایند.البته در خصوص کمیسیون برنامه بودجه با توجه به تشکیل کمسیون تلفیق که از همه کمیسیونها افرادی انتخاب میشوند وبا مدیریت رییس کمسیون برنامه بودجه در خصوص میزان بودجه وزارتخانه ها و نهادها تصمیم گیری میشود که بیشترین نقش را ریاست کمسیون دارد مخصوصا مانند رییس فعلی در بودجه ریزی تخصص داشته باشد.واین اتفاق در سال یکبار اتفاق می افتند ما بقیه کمیسیونها خیلی در تصمیمات مهم تاثیر گذار نیستند.کمیسیون تلفیق نوع وظایفش وریاست رییس کمسیون برنامه بودجه بر کمسیون تلفیق و البته تعداد اعضا آن که چند برابر کمیسیونها ی مجلس می‌باشد و تصمیم بودجه ریزی باعث مهم بودن این کمیسیون وتفاوت جایگاه و ویژه بودن جایگاه رییس کمسیون برنامه بودجه باعث شده که کمسیون برنامه بودجه مهمترین کمیسیون ورییس آن موثر ترین شخص حتی در حد ریاست مجلس باشد.واین مهم بودن کمسیون برنامه بودجه دلیل بر مهم بودن دیگر کمیسیونها وریاست آنها باشد.پس در تعریف ومیزان تاثیری که این کمیسیون برآینده کشور دارد
خیلی غلو شده است.واقای نماینده تلاش دارد که ناکامی های خود چه در مرکز وچه در حوزه انتخابیه ومعرفی مدیرانی که منتصب به جریان او بودند با مهم جلوه دادن این کمیسیون وریاست بران بعنوان جایگاهی که دست یافتن به آن موفقیتی بزرگ محسوب شده در انتخابات مربوط به هیات رییسه کمسیون انرژی با رایزنی وکمک دوستان اصولگرایی که خارج از مجلس دارد مانند آقای هدایت خواه اعضای کمیسیون انرژی که اکثریت در جریان اصولگرایی هستند را راضی کنند که به ایشان رای داده تا رییس کمسیون انرژی شوند شاید با تبلیغ وجوسازی رسانه ای کمی از فشار اجتماعی که باعث نا امیدی طرفداران حتی حلقه اول دوستان شده بکاهند .
ریاست براین کمسیون خیلی کار شاقی نیست و معمولا نمایندگانی که خیلی پیگیر امور مربوط به حوزه انتخابیه در مرکز وملاقات با موکلین ورسیدگی به مشکلات آنها از نزدیک هستند در کمیسیونها عضو میشوند اما رییس ونایب رییس نمی‌شوند چونکه بعد از جلسات صحن معمولا رییس که دنبال کار خود میرود وامور اداری کمیسیون ونامه نگاری وامور تشرفاتی را بعهده نایب میگذارد که باید انجام دهد ویا گاها جلسات ونمایشگاه واموری در استانها برگزار میشود که وزارتخانه ها برای رعایت تشریفات بجز اعضا دولت از مجلس افرادی را دعوت میکنند که معمولا رییس ونایب رییس کمسیون جز این افراد هستند واین افراد دیگر وقتی برای حضور در حوزه به اندازه کافی ندارند وبخش عمده کارهای حوزه انتخابیه انجام نمیشود
کمیسیون انرژی یا هر کمیسیون دیگری اونقد که گفته شده مهم وتاثیر گذار نیست.مهم بودن کمیسیون برنامه بودجه به این دلیل است که در پایان هر سال وتشکیل کمیسیون تلفیق وریاست رییس کمسیون برنامه در کمیسیون تلفیق برای بودجه ریزی سال وزارتخانه ها می‌باشد .پس دلیل نمیشه که وقتی کمسیون برنامه بودجه مهم وتاثیر گذار است پس کمسیون انرژی هم مهم باشه .نفش کمیسیونها معمولا مطالعه لوایح وزارتخانه ها وارایه آن به صحن مجلس است .نت چیز دیگر
کمسیون مستقلا نمی‌تواند دستور بدهد نه چیزی تصویب یا تعیین کند