یادداشت/”بومی گزینی”فرصت و یاتهدید!؟

فصلی نو-علی مندنی پور

“بومی گزینی”پدیده ای که پس از بازگشایی دانشگاهها واز نیمه ی نخستِ دهه ی ۶۰ آرام ،آرام در نظامِ آموزش عالی و با هدفِ ایجادِ عدالتِ آموزشی ،کاهشِ مشکلاتِ معیشتی ،رفاهی و اقامتی ،کم کردنِ جریانِ مهاجرتِ درون کشوری و ایجاد زمینه امکانِ قبولی تعدادِ بیشتری از داوطلبانِ مناطقِ کمتر برخوردار(محروم) از طریقِ قایل شدنِ امتیازات ویژه در برخی از رشته ها و دانشگاههای خّاص شکل گرفت و در پرتو قانون رسمیّت یافت و از آن زمان تاکنون این نوعِ نگرش توانسته است ،در میدانِ عمل ودر زمینه های گوناگون ،بویژه در تقویم سیاسی- مدیریّتی کشور روز به روز پررنگ تر شده و جای پایی دست و پا کند ،تا جایی که خوب یا بد توانسته ،ساختارِ اداری -اجرایی کشور را بگونه ای غیر قابلِ تصوّر تحت تاثیر قرار دهد ، و بنا بعلل و انگیزه هائی چند که بحث و بررسی پیرامون آن در این یادداشت نمی گنجد ،طرفدارانِ پروپاقرصی در این بازه ی زمانی برای خود بدست آوَرَد !

خبرِ تشکیلِ فراکسیونی از نمایندگانِ هم میهن تُرک زبان در “خانه ی ملّت” مرا بر آن داشت ، تا از سرِ احساسِ درد ودر قالبِ وظیفه ، با نگاهی اِجمالی به تَبَعات و آسیب های ناخواسته ی حرکت هائی از این دست ،در گذرِ زمان پرداخته،و داوریِ پایانی را به شهروندانِ علاقه مندِ به سرنوشتِ کشور ، بویژه مسئولان وظیفه شناس و آینده نگر واگذارم.

باشد ،تا با سر پنجه ی تدبیرِ مسولان دلسوز وآینده نگرِ این کهن سرزمین وبا هدفِ دفاعِ از کیان و یکپارچگی مامِ وطن در جایگاههایِ گوناگون با بازنگری و تعدیلِ در این نوع نگرش، گِره از کارِ فروبسته ی صاحبانِ درک و درد و دوستدارانِ وحدت و تمامیّت ارضی این سرزمین با رعایتِ اصلِ برابری حقوقِ قانونیِ صاحبانِ حقّ، در پهنه ی کشور گشوده گردد.

واژگانِ “بوم”،”بومی”،”زیست بوم “”بومی گرائی”،”بومی گزینی”و… هریک به تنهایی و در پیوندِ با یکدیگر معنا و مفهوم و کاربردِ خاص خود را داشته و نقش تعیین کننده ای در زندگی روزمرّه ی شهروندان در عرصه های مختلف :
اجتماعی اقتصادی ،فرهنگی سیاسی و جغرافیایی ایفاء نموده و می نمایند.نقش هائی که کم و بیش باکارکردو آثارِ وجودی شان آشنائیم و نیازِ به باز گو کردن ندارد . در این آنچه در این نوشته بدان پرداخته و پیرامونش به بحث و بررسی می نشینیم ،همانا جایگاه و کارکردِواژه ی “بومی گزینی”در چند دهه ی گذشته است .

تیغِ تیزِ دو لبه ای که اگر به تناسب و در مقام و موقعیّت و جایگاه واقعی اش به آن پرداخته نشود ، نه تنها مفیدِ فایده واقع نشده ،که سخت پر هزینه و آسیب زاست !

آتشِ زیرِ خاکستر ی که در صورت کم توّجهی سیاست مردان ،در آینده ای نچندان دور شعله ی سرکش ، ویرانگر و سوزنده اش ، نه فقط فضای زندگیِ فردی شهروندان ،که فضای زندگی جمعی ودر یک کلام تمامی پهنه ی ایران زمین را در بر گرفته ،و در صورتیکه نسخه ا ی علمی،اصولی و شفا بخش در درمانِ این مُعضَل توّسطِ صاحب نظران پیچیده نشود و غبارش فرو ننشیند ،دیر یا زود همگان را به نَفَس تنگی خواهد انداخت.

خواسته ای که همواره و از دیر باز، آرزوی دیرینه و در برنامه ی “بیگا نگان و بد خواهانِ ” این مرز وبوم قرار داشته و دارد !

و کم و بیش در نقاط
مختلف ، بویژه مناطق مرزی تحت عناوین و به بهانه های گوناگون ،پس از وقوع انقلاب اسلامی شاهد و ناظرِ وجودی آسیب های آن بوده و هستیم!

گذشته ای نچندان دور را به یاد می آوریم، روزهایی که زنان و مردانِ بی ادّعا،امّا گمنام و از خود گذشته و نترس ، در قامتِ “عاشقانِ شهادت این مرز و بوم “بدون توّجه به: جنس،رنگِ پوست،نژاد ،زبان ،وابستگی های قومی و قبیله ای ،خاستگاه اقتصادی ،اجتماعی ، اعتقادی و جغرافیائی ،همه جای ایران زمین را خطِ مقدّم اِنگاشته ،در دفاع از کیانِ این کهن سرزمین ، با تقدیم جان و مال و خان و مانِ خویش بسان سروی آزاده قد برافراشته ،با واژه هایی چون :”بومی”و “غیربومی” و”خودی ” و “غیر خودی ” و” شهروندِ درجه یک” و” درجه دو” و… نامانوس و در خدمتِ خلقِ خدا از همدیگر پیشی گرفته ،نه تو ومنی در کار بود و نه او و دیگری معنا داشت . همه یکسره ما بودیم و ما بودیم وما بودیم . فارغ از هر بگو و مگو و سهم خواهی و تظاهر !

امّا امروز؟

امروزِ روز، چنانکه از بام تا شام ، شاهدیم؛ سخن از مَنَم،مَنَم و سهم خواهی ، بسیار است و برای رسیدن به این “خواسته”چه بهانه ای بهتر از ترویج و اشاعه ی واژه ی دهن پر کنِ “بومی گزینی “زیرلَوا و در زرورقِ “بومی گرائی”!

از شمال و جنوب گرفته ،تا غرب و شرق و مرکز ،آهسته امّا پیوسته ترّنُم آهنگ “زنده باد بومی” و به تَبَع آن شعارِ گوش نواز و عامه پسندِ بومی گزینی گوشِ شهروندانِ علاقمند و منتظر را نوازش میدهد!

مخالفتِ با خواسته ها و مطالبات بحّق و تاریخی مردمِ ،با هیچ معیار و منطقی همخوانی نداشته و ندارد. چه،این حقّ طبیعی و قانونی آنهاست ؛ حقیّ راکه در هیچ شرایطی نمی توان و نمی بایست از صاحبانش دریغ کرد.

امّا فراموش نکنیم، نواختنِ چنین آهنگی ناموزون ، آن هم در این موقعیّت حسّاس و حیاتی که بر مامِ وطن می گذرد، با مصالح و منافع ملک و ملّت سازگاری نداشته و بهره برداری فرصت طلبانه از این “خوانِ یغما”بنامِ دفاع از حقوقِ مردم و صدالبتّه “بکامِ دیگران “با استدلال هایِ آنچنانی ،در قالبِ هیچِ منطقِ سیاسی و اصولِ کشورداری نمی گنجد .

پایِِ استدلالِ طرفداران این نوع نگرش ،که پیشرفت و توسعه ی فراگیر و همه جانبه “بوم “را به تمام و کمال ، در گِرو وجودیِ مدیران و کارکنان بومی می دانند وبس؛ چوبین است و شکننده و از دریچه ی دیدگاه سیاسی ،امنیّتی ، فرهنگی و حتّی اقتصادی به زیانِ کشور و به جّد قابل بررّسی و تامُلّ است !

یک طرفه به قضاوت ننشینیم، ،غرض ،نفیِ تفّکر بومی گرائی و به تَبَع آن ضدّیت با مولودِ پر هزینه و زیان آورِ این طرزِ تّفکر یعنی “بومی گزینی”نیست ،بلکه نشان دادنِ آسیب هایی است ،که در میان مدّت و دراز مدّت می تواند به پیکر جامعه وارد آورده و به انسجام و همبستگی اجتماعی ضرباتِ جبران ناپذیری وارد آوَرَد! به جای رحمت ، زحمت آفرینَد ! و به جای رشد و توسعه ،بذرِقوم گرایی، قبیله گرائی ،فامیل مداری، دوست پروری، حامی پروری ، رقابتِ منفی،چشم و هم چشمی،حسادت و در یک کلام “بازدارندگی “و ای بَسا ” واپسگرائی”را نتیجه دهد!

اولوّیت در بکارگیری نیروهایِ بومی و میدان دادنِ به این نیروها در عرصه های مدیریتّی و سپردن جایگاههای کلیدی به آنان به شرطِ دارا بودنِ تخّصص،تّعهُد ،تجربه،کارائی و انگیزه با توّجه به آشنائی و اِشراف این مجموعه از مدیران و کارکنان بر مسائل و مشکلات زیست بوم خویش هم لازم است و هم در جای خود مفید و ثمربخش. چه ،حضور نیروها ی شایسته و بکار گیری آنان در جایگاه متناسب فرصتی است، مغتنم در پیشبردِ اهداف توسعه ی متوازن و پایدار.

امّا این سکّه روی دیگری نیز دارد ، مشکلِ اساسی از جایی بروز کرده و چهره ی بد منظر خود را نشان خواهد داد ،که بنام و به بهانه ی دفاعِ از حقوقِ مردم ،این نوع نگرش نا خواسته در تمامیِ اجزاء و پیکره ی پاره فرهنگ های “بومی”در پهنه ی این سرزمین آنقدر رشد کرده و ریشه بدوانَد ، که هیچ قدرتی را توان و جرات رویارویی با آن نباشد!

در چنین حالتی است ،که هیبت” تابو”را بخود می گیرد! قاعده ای که هیج تنابنده ای را یارای سخن گفتن و نقد و نظر پیرامونش نباشد!

بَزَک کردن و جَلا دادن و خوش نقش و نگار جلوه دادن این دیدگاه با هدفِ درشت نماییِ در مقوله ی توسعه با این برداشت که، فقط مدیرانِ بومی در اداره ی امور مدیریّت زیست بومِ خویش شایسته اند و موّفق و لا غیر !
دردی از ما دوا نخواهد کرد و خوش بینی کاذبی بیش نیست و نه تنها کمکی به رشد و توسعه زندگی بوم نشینان و حّلِ مشکلات و مسائل مبتلابه شان نخواهد کرد، که مشکلی بر انبوهِ مشکلات بر زمین مانده شان اضافه خواهد کرد !
واقعیتّی تلخ که از جانب بسیاری از مسئولانِ رده بالا و نیز تعدادِ قابل توّجهی از نمایندگانِ مردم در خانه ملّت،بنا بعلل و تحتِ تاثیر عواملِ و انگیزه هایی که کم و بیش با آنها آشنائیم وبحث و بررسی پیرامون آنها در این نوشته کوتاه نمی گنجد ،نادیده گرفته شده ومی شود!

با وجودِنکته های مثبت ،نقدِ بنیادی و جدّی بر این نوع نگرش وارد است ، که از چند منظر قابلِ بررسی و تامّل میباشد.

۱-از منظرِ فرهنگی :

نگاهِ پر رنگ به این مقوله بعنوانِ تنها راه حلّ پیشبردِ رشد وتوسعه در زیست بوم های مختلفِ کشور در دراز مدّت به گسستِ فرهنگی منجر گردیده ، از خود بیگانگی را دامن زده و در نتیجه آرام ،آرام به کمرنگ شدنِ نقش و جایگاه فرهنگ مادر (ایرانی) انجامیده و دست آخر صدمات و لطمات جبران ناپذیری در عرصه فرهنگ از خود باقی می گذارد! لحاظ کردن موقعیّت شکننده پاره فرهنگ ها در مقابل سیل بنیان کن و هجمه بی امانِ فرهنگ جهانی با این همه امکانات و ابزارهای ارتباطی پیام گویایی است ،برای درست اندیشیدن و درست عمل کردن در این وادی.

۲-از منظرِ سیاسی – امنیّتی :

قوم و قبیله گرائی را ترویج ، به جای ایجادِ وحدت وهمدلی در میانِ اقوام و پاره فرهنگ ها ، به انشقاق و اختلاف انجا میده ، همبستگی ملّی را تضعیف و شکننده ،احساس عدم امنیّت را در سطح جامعه افزایش داده و در گذرِ زمان عملا امنیّت عمومی را به مخاطره می اندازد! و در بد بینانه ترین حالت، به تمامیّت ارضی کشور صدمه وارد کرده ! اختلافات فرهنگی را دامن زده ،کشور را به سمتِ آشوب و هرج و مرج و بی برنامگی کشانده و به بنیان ملّی صدمه وارد می آورد!

۳- از منظرِ حقوقی:

آثارِ عملی چنین نوعِ نگرشی ،تبعیض ونا برابری را بدنبال داشته ،با قانون اساسی همخوانی نداشته و با اصلِ آزادی اراده شهروندان مغایر است.

از خود می پرسیم ،چرا “جماعتی “این همه سِماجت داشته و نمی خواهند به پذیرشِ این واقعیّت تن در دهند ،که در پیش گرفتن چنین راه و روشی وَلَو با فرض دارا بودنِ حُسن نیّت و بنامِ انجام وظیفهِ ، به صلاح و مصلحتِ کیان و یکپارچگی ایران زمین و وحدت و هَمدلی اقوامِ ایرانی نبوده و پای گذاشتنِ در این مسیر خطرناک ، بی تردید دیر یا زود به ناکجاآباد ختم خواهد شد!

کوتاه سخن آنکه: “بومی گرایی” با دیرینه ای به درازای عمرِ اجتماعات بشری بِخودی خود نکوهیده و ناپسند نیست.چه،گرایش و دلبستگی به “هوّیتِ بومی”در جوهره ی وجود ی هر انسان ، امری ذاتی و در فرهنگ ها و همچنین پاره فرهنگ های گوناگون در سایه ی نیاز با کارکردهایِ متفاوت و در جایگاهِ قاعده ای دیر پا ، پذیرفته شده و ظهور و بروز پیدا می کند.
آنچه در این میان و در چگونگی بکارگیری چنین نوعِ نگرشی،رعایت احتیاط،تیزبینی،دقّت بالا و آینده نگریِ مسولانِ امورِ جامعه را طلبیده و می طلبد،همانا پرهیز از پر رنگ نشان دادن،بزرگ نمایی و اولویّت بخشیدنِ به نقش این مهّم بدونِ لحاظ کردنِ آثارِ سوء و در نتیجه بی تفاوتی و بی مبالاتی نسبت به خطرِ ویرانگری است .

،که در این راستا،همبستگی،وحدت و همدلی شهروندان را درپهنه یِ جغرافیایِ ملّی و منطقه ای و در عرصه های مختلف اجتماعی، فرهنگی ،سیاسی و امنیّتی ،به چالش کشیده و در گذرِ زمان خواسته و یا ناخواسته ، آگاهانه و یا نا آگاهانه “رادیکالیزم” را با پوشش فرهنگی و در قالبِ این طرز تفّکر، بگونه ای “خزنده”بر فرهنگِ گفتاری،رفتاری و کرداری جامعه حاکم و از قِبَلِ این حرکت ، آسیب های سنگین و در پاره ای از موارد غیر قابلِ جبران ، بویژه در آنچه به یک پارچگی و تمامیّت ارضی کشور مربوط می شود،ببار می آوَرَد!؟

که هرگز چنین مباد.

“من از مفّصلِ این باب مُجملی گفتم
تو خود،حدیثِ مفّصل بخوان از این مُجمَل”