یادداشتی از فرشاد نگین تاجی-دارایی 《ندار》ها روی گسل اضطراب

فصلی نو-فرشاد نگین تاجی

شامگاه یک روز پاییزی بود که ایران به سوگ فرزندانش نشست، زلزله غرب ایران را لرزانده بود و قطعی برق و خطوط تلفن امکان دریافت عمق فاجعه را ناممکن کرده بود. آفتاب اما دمید و آنچه همه ایران برای نبودنش تمام شب را دعا کرده بود هویدا شد. عمق فاجعه را می شد از سطح تخریب حدس زد، و گستره منطقه آسیب دیده امکان امدادرسانی را به حداقل رسانده بود.
روستاهای دور از شهر، با مسیرهای صعب العبور کوهستانی می بایست در اولویت تیم های امدادی قرار می گرفت، نبود حداقل امکانات و نیروی انسانی کافی در روستاها باید مسئولین را به صرافت باز کردن راه هایی می انداخت که بر اثر رانش کوه ها مسدود شده بودند. این مهم اما در ساعات اولیه زلزله هرگز به اولویت تیم های امدادی بدل نشد، ساختمان های نوساز و پرجمعیت شهر، امکان فکر کردن به مناطق دورتر را سلب کرده بود. ساختمان هایی که تمام دارایی قشر پایین دست هرم اقتصادی جامعه را بلعیده بود تا با نام «مهر» سقفی ایمن و مانا برای آنها فراهم کند، اما این طرح و بی مهری مجریانش، حتی قبل پایان اقساطش بر سر خریداران آوار شده بود.
آواری هولناک که خیلی زود به تیتر یک اخبار کشور بدل شد و حتی اصل زلزله را به حاشیه برد، ساختمان هایی که به موازات هم بی هیچ دیواری کنار هم ردیف شده بودند، عکس های نزدیک تر خبر از سقف های ترک خورده و ستون های پرشده از نخاله های ساختمانی میداد، بعد از به تصویر کشیده شدن پی و سقف و ستون مسکن مهر بود که مردم برای سلامت باقی مهرنشینان دست شکر به درگاه ایزد بلند کردند.
ماجراهای مسکن مهر اما به ابتدای شروع این پروژه برمیگردد، به طرح اولیه و مخالفت مهندسان زبده این صنعت، بعدها به نحوه انتخاب پیمانکاران و اعتراض سندیکاهای مربوط، و پس از شروع اجرا، به دخالت ندادن نظام مهندسی ساختمان و عدم نظارت بر اجرای پروژه توسط پیمانکاران. ماجرا به همین جا ختم نمی شد و مشکلاتی مانند پرت سازی و نبودن زیرساخت های لازم، تجمیع قشر ضعیف جامعه در یک محیط که باعث عدم کارسازی و به کارگیری افراد و تجمیع فقر می شود نیز از دیگر اشکالات وارد بر طرح بود. اشکالاتی که هرگز شنیده نشد تا دمل چرکین مسکن مهر پس از طی دو دولت، و بر اثر یک زلزله همه را به خان اول ساخت آن برگرداند.
خان اولی که طی آن تا به امروز نصف نقدینگی چاپ شده در تمام طول تاریخ ایران را بلعیده و امروز نزدیک به ۱۰۰ کشته و هزاران بی خانمان برجای گذاشته است، هزاران انسانی که تمام دارایی خانواده خود را به امید داشتن یک سقف در این طرح سرمایه گذاری کرده اند و اکنون، پیش از آنکه حتی اقساط آن را به پایان برده باشند، شاهد مرگ عزیزانشان توسط آن هستند.
اینک اما مخروبه های باقی مانده از مسکن مهر سرپل ذهاب زنگ خطری برای مسئولان و هشداری برای مسئولیت پذیری مهندسان شده است. مسئولانی که تصور تکرار این اتفاق در شهرهای پرجمعیت کشور، آنها را به صرافت بررسی جزیی تر سازه های مسکن مهر انداخته تا از وقوع فجایع بزرگتر جلوگیری کنند، فجایعی که نگاه تیزبیناهل فن (به شرط فراهم بودن پیش شرط ها) آن را دور از ذهن نمی بیند.
اکنون که سال ها فریاد مهندسان شنیده نشده و نظرات کارشناسی نظام مهندسی ساختمان در اکثر این پروژه اعمال نگردیده، ضمن ابراز همدردی عمیق با هموطنان کرد، باید از دست اندر کاران پروژه مسکن مهر پرسید که پس از فاجعه غرب ایران، برای سلامت جسمی و روانی ۱۰ میلیون ایرانی ساکن مسکن مهر چه طرحی را می توان در دستورکار قرار داد؟