آیین شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد با متیل گویی

فصلی نو،متیل گویی یا قصه خوانی یکی از آیین های شب یلدا به عنوان بلندترین شب سال در کهگیلویه و بویراحمد است که انسان را هر چند برای دقایقی به دنیای ایران کهن می برد.

به گزارش فصلی نو، معروف ترین متیل رایج در این استان داستان ۲ برادر به نام های احمعیل و محمعیل است که مادر پیری داشتند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می شوند.

در این داستان مادر در جستجوی فرزندان با یک هیزم آتشین به کوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات آنها به دهانه کوه پرتاب می کند.

بعد از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ ها و برف های کوه ذوب و فرزندان که در سرما گرفتار شده بودند رهایی می یابند.

متیل گویی که با لحنی دلنشین از سوی مادربزرگ یا پدربزرگ در این استان همزمان با شب یلدا روایت می شود افزون بر جاذبه های آن عبرت انگیز نیز هست.

روایت افسانه‌هایی درباره اجرام آسمانی و موضوعات انسانی از دیگر متیل های رایج شب یلدا در این دیار است.

سیمرغ،کره سیاه قیطون،غول،دیو و سایر موجودات واقعی و افسانه ای از شخصیت های متیل های شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد است که هرکدام منشاء خیر یا شر داشتند.

شاهنامه خوانی از دیگر آیین‌های شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد است.

این آیین که با لحنی دلنشین و معمولا به صورت شفاهی نه قرائت می شود در گذشته های دور تنها سرگرمی مردم در تمام شب های طولانی زمستان بود.

پیشگویی رویدادهای آینده با فال‌های سنگی یا شکستن گردو از دیگر سنت ‌های رایج شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد است که البته در سالهای اخیر جای خود را به فال حافظ داده است.

شام شب یلدا شامل غذاهای سنتی سفید رنگ مانند شیر برنج و آش دوغ است که البته در سالهای اخیر به غذاهایی مانند کباب و خوراک های امروزی تغییر شکل یافته است.

در این شب پدر بزرگ ها و مادر بزرگ در کنار هندوانه و انار با تنقلات محلی مانند گندم برشتوک، ذرت بو داده (پِشکو) برنج کوفته شده( گمک)کشمش(مویز)بادام وحشی از نوه ها و فرزندان پذیرایی می کنند.

آیین کاسه بهره یا بردن غذا برای همسایه‌های فقیر یکی دیگر از آیین‌های سنتی مردم این دیار است که نه تنها در شب یلدا بلکه در همه ایام سال بین مردم کهگیلویه و بویراحمد رایج است.

فصل زمستان به باور مردم کهگیلویه و بویراحمد به ۲ بخش چله کوچک و چله بزرگ مشهور است.

چله بزرگ از نخستین روز دی ماه و جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است اطلاق میشود به آن دلیل که شدت سرما بیشتر است.

چله کوچک نیز از دهم بهمن تا بیستم اسفند گفته می شود.

آیین شب یلدا که از هشت هزار سال پیش در بین ایرانیان رواج دارد در سال ۸۷ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

شب یلدا را شب تولد خورشید و آغاز خلقت می‌دانند در باور ایرانیان باستان، یلدا شب تولد خورشید است.

یلدا، واژه سریانی به معنای ولادت، زایش و زادروز خورشید (مهر، میترا) است که در دوره ساسانیان به زبان فارسی راه یافت.

این کلمه به شب نخست زمستان و شب پایانی پاییز گفته می‌شود.

آیین شب یلدا در باور ایرانیان باستان به گونه‌ای بود که تاریکی در آن، شکست می‌خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می‌شد، روزها رو به بلندی می‌گذاشت و تابش نور ایزدی فزونی می‌یافت.

هرچند دورهم نشینی مردم استان کهگیلویه و بویراحمد که در گذشته های دور هر شب تکرار می شد، اما گرفتاری های زندگی مدرن امروزی آن را به زمان هایی خاص مانند نوروز باستانی و شب یلدا محدود کرده است اما برگزاری آئین شب یلدا می تواند باعث ماندگاری آیین ها و سنتهای نیاکان آریایی باشد.

استان کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن می‌شناسند.

آریوبرزن یکی از سرداران دوره هخامنشی است.

این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و بعد از ورود آرایی‌ها و در دوره بعد از اسلام جزئی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.

کهگیلویه و بویراحمد با حدود ۷۱۳ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.

این استان بیش از ۱۶ هزار کیلومتر مربع مساحت دارد.