یادداشت ارسالی – سلیبریتی ها و جهان امروز

فصلی نو – صیاد خردمند -دانش آموخته جامعه شناسی

جامعه ایران در دهه های اخیر دستخوش تحولات فرهنگی، اجتماعی متعددی بوده است. جوانان با توجه به جریان جهانی شدن فرهنگ همواره نسبت به سایر اقشار در معرض تغییر و تحولات فرهنگی بیشتری بوده اند، یکی از حوزه های که تغییرات به نحو ویژه ای اتفاق افتاده است تغییر در گروه های مرجع بوده است.
مساله جوانان امروز نقد یا رویکردهای روشنفکری نیست، جوانان به دلایلی که موضوع این یادداشت نمی باشد از چنین گروه های مرجعی رویگردان شده و به سمت گروه های مرجع رسانه ای و تا حدودی سطحی نگر تر از نظر محتوایی رو آورده اند. وسایل ارتباط جمعی و ظهور و بروز گروه های مرجع جدید و متفاوت، زنگ خطرها برای گروه های مرجع سنتی مانند خانواده، و روشنفکران به صدا درآمده است به گونه ای که گروه های نوپدید مانند ورزشکاران، هنرمندان و حتی سلیبریتی های فضای مجازی به سرعت در حال به حاشیه راندن گروه های سنتی هستند. در گذشته ها گروه های مرجع افراد و قشر معدود و خاصی بودند ولی طی فرآیندی این گروه ها کارایی خود را از دست دادند امروز گروه ها دچار نوعی تنوع و تعدد در عرصه های اجتماعی شده است . سلیبریتی ها، الهه‌ها و خدایان دنیای جدیدند و توسط مردم پرستیده می‌شوند. نگاهی به صفحات آنها در فضای مجازی بیندازید تا ببینید طرفدارانشان، حداقل به زبان، چگونه خود را برای آنها هلاک می‌کنند و محو آنها شده‌اند. طبیعتا این جایگاه فقط اقتصادی نیست، بلکه جایگاهی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز هست. سلبریتی¬ پدیده جدیدی است، که با رسانه¬ ها ساخته می¬ شود، سلبریتی ¬ها از راه رسانه، به خانه ¬ها راه پیدا می¬ کنند. رسانه¬ ها ¬با حضور سلبریتی ¬ها، فرهنگ شهرت را گسترش داده¬ اند، سلبریتی یک مفهوم مدرن است که به طور مشخص از دهه هشتاد به بعد و به ویژه با¬ شکل ¬گیری فضاهای رسانه ¬ای جدید، اینترنت و شبکه¬ های اجتماعی مجازی جایگاهی جدی و تاثیرگذار در حوزه عمومی پیدا کرده اند.
افراد برای انتخاب سبک های زندگی و پایبندی به میثاق های اجتماعی نیازمند مقیاس و معیار قرار دادن ارزش های فردی و جمعی هستند که توسط برخی افراد و گروه ها در بستر های اجتماعی تولید و انتشار می یابد. این معیار ها فرد را به گونه های مختلف تحت تاثیر چنین الگوی های قرار میدهد.فرد میتوانددر موقعیت های متعدد اجتماعی از این ظرفیت، به مثابه چراغ هدایت گر استفاده نماید.
نسل امروز از این گروه های مرجع نوظهور بصورت مداوم الگو برداری می کند، علایق، سفرها، زندگی خصوصی و سایر اخباری که در حاشیه و متن زندگی این افراد است را وارسی می کند، لباس، کتاب و فیلم مورد علاقه آنها را دنبال می کند. این گروه امروزه از مهم ترین منابع هویتی محسوب میشوند که افراد ارزش های خود را از آنها اقتباس می کنند. سینماگران، هنرپیشه گان، موزیسین ها و ورزشکاران به منبع الهام بخشی برای شکل گیری نگرش ها، عقاید و حتی انتخاب های متعدد از پوشش، غذا گرفته تا مصارف فرهنگی مانند کتاب، فیلم و موسیقی.
ورزشکاران و هنرمندان شهیر، به دلیل محبوبیت و جایگاه ویژه ای که در میان جوانان دارند همواره از مهم ترین منابع ارجاع جوانان برای الگو پذیری از آنها می باشد. نکته قابل تامل اینکه قابل ذکر دیگر این ست که گروه های مرجع در جامعه امروزی علاوه بر اینکه در حوزه تخصصی خود مهم می باشند در سایر حوزه های مختلف نیز گاها پیش قراول میگردند و علاوه بر تاثیر پذیری از علایق شخصی و فرهنگی آنها که ذکر شد در سایر حوزه های اجتماعی، سیاسی و .. نیز دخیل میشوند که در حوزه صلاحیت و تخصص آنها نمی باشد.

سلبریتی ¬ها به این دلیل که زیاد دیده می¬ شوند، نیرومند ترین افراد جهان مدرن هستند، در دنیای سلبریتی ¬ها همه چیز در خدمت شهرت و مورد تایید دیگران قرار گرفتن است. . فرهنگ شهرت به طرز عجیبی با ساده¬ سازی¬ مفاهیم مختلف عجین شده است. سلبریتی ¬ها نسخه ساده شده و دم دستی¬ای از کمک، صلح، انسان دوستی، مبارزه با فقر را با کارهایی نظیر شرکت در کمپین¬ های محیط زیست و عکس گرفتن با کودکان کار به مخاطبان میلیونی خود نشان می¬ دهند، بی ¬آنکه کاری در جهت حل ریشه ای آن مشکل کنند. دلیلش هم مشخص است. آن¬ها سلبریتی هستند، نه متخصص، مدیر و جامعه شناس. آنها قرار است به هدفشان برسند. «دیده شدن» هدف آنهاست و بقیه چیزها وسیله است. چرا که برای فراموش نشدن نیاز دارند به شکل های متنوع، در عرصه¬ های مختلف خود را به طرفدارانشان یادآوری کنند. آنها در جزیی¬ ترین نمودهای زندگی از آنها تقلید می ¬کنند. این یکی از بزرگ¬ترین آسیب های جوامع امروز است.
در وضعیت موجود، سلیبریتی ها و چهره های مشهور به تمثیل شمشیی دولبه می باشند، از طرفی میتوانند الگوساز و نمونه معرفی باشند برای هنجار سازی مثبت در جامعه و از طریق دیگر بواسطه اینکه بسیاری از این چهره ها خالی از سطوح فرهیختگی هستند نه تنها در الگو سازی و هنجارسازی مثبت نمی توانند کمکی کنند، بلکه گمراهه و بیراهه ای را ترسیم می کنند که آمیخته از مصرف گرایی و پوپولیسم است.