گردشگری لجام گسیخته و تخریب محیط زیست رودخانه جن در کهگیلویه
- شناسه خبر: 7294
- تاریخ و زمان ارسال: 20 مرداد 1397 - 10:08
فصلی نو -کهگیلویه- هدایت اله رستگار
طبیعت برای بقای نسل بشر آفریده شده و پیوند میان انسان و طبیعت ناگسستنی می باشد طبیعت ومحیط زیست یعنی همه ی محیط هایی که زندگی در آن جریان دارد ،موهبتی خدادادی هستند که طبق تحقیقات علمی و نظر کارشناسان از مجموعه منابع عظیم درهم پیچیده و عوامل و موجودات و شرایط هماهنگی که در اطراف موجودات زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید.محیط زیست ما از آب،هوا،خاک،انرژی، گیاه ،زندگی بیولوژیکی و غیره تشکیل شده است و موثرترین و مهمترین عامل در تغییرات زیست محیطی شخص انسان است که برای به آسایش رساندن خودویرانی طبیعت و محیط زیست را پیشه ی خود ساخته و در حقیقت ساکنان کوهها و دریاها و بیابانها و جنگلها ورودخانه ها همگی ازپیامد و خطرات سهل انگاریها ورفتارزیانبار انسان با عناصر تشکیل دهنده محیط زیست و زیستگاههای خود که بصورت فعالیتهای کشاورزی ،صنعتی وبهره برداری سیری ناپذیر از منابع زیست محیطی بروز می یابد، گریزان از نابودی و صدالبته همواره در شکنجه و عذابند و محیط زیست در لبه ی پرتگاه و کاهش ظرفیت برای ادامه حیات.
حفاظت ازحقوق محیط زیست درقرآن کریم وآموزه های دینی از زبان امامان معصوم علیهم السلام نشان ازاهمیت حقوق محیط زیست برای بشر از ابتدا تاکنون دارد بدون شک نامگذاری سور قرآن به نام پدیده های طبیعی (رعد،نجم،شمس،فیل،بقره،تین،زیتون، قمر،والضحی،فجر) وتکرار واژه های مربوط به مواهب و پدیده های موجود در طبیعت و آنچه در آسمانها و زمین است از قبیل :ارض ۱۵۴۱بار،سماء۳۱۰بار،ماء۶۴بار،جبل۳۶بار مبین وحاکی از پیام های مهمی در ارتباط با حفظ حقوق طبیعت و مواهب طبیعی است .علی (ع) میفرماید:« از خدا نسبت به بندگان و شهرهایش پروا کنید، زیرا داراى مسئولیت هستید حتى نسبت به زمین ها و حیوانات! انسان هر گز اجازه ندارد خود را رها و لجام گسیخته و آزاد در بهره برداری از طبیعت بداند و حق ندارد با آلوده کردن وویران ساختن طبیعت به آسایش برسد » نهج البلاغه (للصبحی صالح): ص۲۴۲، خ۱۶۷
امروزه تجارب تاریخی تلخ و شیرین برسر آب ونمونه خشکسالیها و بحرانهایی که در کتابها خواندیم و زندگی تهاجمی فعلی انسان و کاهش ظرفیت تحمل زمین وگرم شدن آن،تهدید و دغدغه های پراهمیت و فراتر از تورم ، بیکاری و مسایل بهداشتی است که در شبکه های مجازی ،رسانه های مکتوب و تصمیم گیریهای کلان و خرد مسوولین کشور بسهولت بصورت عینی قابل مشاهده است تشکیل گروهها،انجمن ها ، احزاب سبز،جمعیت ها،همایش ها ،کنفرانس ها و جنبش های زیست محیطی ،رسانه های مکتوب و مجازی همگی بیانگر حساسیت ودغدغه مندی بشر امروزی در حفاظت از محیط زیست است به موازات این تحرکات حساسیت های حقوقی نیزدر داخل و در سطح شهرها و روستاهای جهان افزایش یافته بگونه ای که ۲۸۰معاهده ، موافقت نامه و پروتکل های بین المللی و منطقه ای در دنیا منعقد شده و دولت جمهوری اسلامی ایران۱۸کنوانسیون و پروتکل بین المللی که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است را مورد پذیرش قرار داده است که در این گزارش نمی گنجند.
اصل ۵۰قانون اساسی ما بیان میدارد :«در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی میشود. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است» جرایم زیست محیطی نیز در قوانین ما وجود دارد درتبصره۱۳ قانون برنامه اول توسعه مصوب ۱۳۶۸کشور یک هزارم درآمد کارخانه ها ی کشور برای جبران خسارت های زیست محیطی اختصاص گرفته شد سپس در ماده۴۵و تبصره های ۸۱،۸۲و۸۳برنامه دوم توسعه مصوب ۱۳۷۳راهکارهای خوبی برای حمایت از محیط زیست پیش بینی گردید و مواد مختلف قانون مجازات اسلامی مجازات های گوناگونی برای مخربین محیط زیست در نظر گرفته است اما به ظرفیت های قانونی و قضایی در مملکت ما باید ظرفیت اخلاقی و اجتماعی را اضافه کرد زیرا ما بیش از اینکه نیازمند به اطلاعات علمی درباره ی خساراتی که به زمین وارد کرده ایم باشیم نیازمند به توافقی درباره ی تغییر رفتارمان نسبت به پدیده های زیست محیطی پیرامون خودمان هستیم و به عبارتی تا مردم از درون با نگرش و هنجار ذهنی متبلور در رفتار اخلاقی شان ملتزم به رعایت حقوق محیط زیست نباشند برخوردهای قانونی و قضایی به تنهایی کارساز نبوده و نخواهد بود یعنی چالش اصلی ما قبولاندن ارزش محیط زیست و چگونگی زندگی مسالمت آمیز با طبیعت و محیط زیست است
یکی ازاین پدیده ها و منابع محیط زیست پیرامونی مورد نظر ما در این گزارش آب است، که بعنوان ضروری ترین عامل حیات همان که هفتاد درصد وزن بدن انسان بالغ را تشکیل می دهد و وجود آن در محیط های زندگی با مصارف گوناگونش سبب شکل گیری تمدن و پیشرفت می باشد .اقیانوس ،دریا،دریاچه،تالاب،رودخانه ، نهر ،چشمه،قنات واستخر آب همگی در معرض آلودگی ودر تسخیر انسان امروزند که هم میتوانند باعث بالا رفتن بهداشت شوند یا ناقل موثر میکروب و بیماریهایی از قبیل حصبه،اسهال میکربی،وبا،هپاتیت عفونی و دیگرامراض ناشناخته باشند از جمله منابع آب رودخانه هاهستند که سرگذشت پرفراز و نشیبی در طول تاریخ کشور مادارند بگونه ای هم سبب شکل گیری زندگی هستندو هم باعث بروز اختلاف.
کیفیت استفاده از منابع آب روستاهای ما متفاوت بوده برخی از روستاها آب انبار داشتند ، برخی برکه و آبگیر وبرخی قنات و چشمه و هنوز برخی از نهرهای منشعب از رودخانه ها مشروب شده و میشوند هرجا یی تغییر الگوی زندگی از روستایی به شهری اتفاق افتاده یا صنعت وارد آنجا شده و یا کشاورزی بناچار بسمت مکانیزه پیشرفت کرده است رودخانه ها از پسابهای ناشی از این سه الگوی جدید نیز آلوده شده و محیط زیست آنجا رو به تخریب و ویرانی نهاده است.
آنگونه که بررسی های تاریخی و اذعان کارشناسان نشان میدهد شکل گیری زندگی روستایی و شهری در مناطق مختلف کشورمان غالبا به دلیل وجود منابع آب بوده ویکی از عوامل اصلی متروکه شدن و بی رغبتی به مناطق مسکونی در نواحی مختلف ایران نیز خشکیده شدن منابع اصلی آبهایی بوده که شهرها و روستاها در جوار آن آبها شکل گرفته بودند .با گذشت سالها و گردش روزگار،جوهرۀ احوال جهان که همانا تغییر است تغییر نکرده و هنوز دو عامل اصلی رونق و متروکه شدن روستاها پویا و فعال هستند وهمچنان فراز را نشیب و نشیب را فراز میکنند و باعث رونق یا متروکه شدن روستاهای این سرزمین اند به قول قطران تبریزی : همچنان «جهان بگردد لیکن نگرددش احوال»!
تصویب و اجرای قانون توزیع عادلانه آب که ریشه در اصل ۴۵قانون اساسی دارد و تمامی آبها را مشترکات عمومی و در اختیار حکومت اسلامی می داند و کیفیت بهره برداری از آنها را طبق مصالح عامه به دولت واگذار کرده است چگونگی تعامل با منابع اب را نه تنها بهبود نبخشید بلکه اکنون زندگی مارا تهدید و به لبه پرتگاه ناشی از بحران اب و خشکسالیها کشانده است بطوریکه هرچقدر ادعا کنیم که سالهای پس از انقلاب اسلامی آب بهداشتی لوله کشی در اکثر روستاها نیز اجراشده است و امروز شاید کمتر روستایی باشد که برکه و آبگیر و انهار و رودخانه و چشمه های سنتی اش پمپ گذاری نشده و شبکه آب لوله کشی نداشته باشد اما همچنان باید در جستجوی راهکاری برای حل بحران باشیم و تعامل اخلاقی با آب را پیشه کنیم.
از جمله این روستاهای سنتی ایران دهکده ای توریستی و پرآب بنام ( لیرکک دشمن زیاری ) در شهرستان کهگیلویه (دهدشت )است که پس از دقایقی حرکت در جاده جدید خوزستان –اصفهان و با خروج از اولین تونل این جاده ملی یعنی کوه پات با چشم اندازی خیره کننده از انبوه مرکبات مشرف بر مارون خروشان جلوی چشم مسافران ظاهر میشود . این روستا که روزگاری به برکت محصور بودن در میان سه شاهرگ حیاتی جن ،چاروسا و مارون و همجواری رود خانه سرد ،تیز و پرآب جن و استقرار بر دامنه کوه شیر بادام از سلسله جبال زاگرس شکل گرفته و گمنام بود ،اکنون با جابجایی روستا و تغییر الگوی مصرف ساکنانش وداراشدن کشاورزی نیمه سنتی ،محیط زیست واکوسیستم پاکترین رودخانه اش یعنی ( زلال رود جن ) با وجود همه فواید و برکاتش بر اثر فشارهای جمعیتی داستانی پر آب و اندوه دارد و بوی هجرت بخود گرفته است .
پرواضح است که انگیزه و قصد دولتمردان آنزمان از تجمیع و جابجایی این روستا (که به اعتقاد ساکنانش و وجود برخی غارهای کهن قدمت آن به قبل از اسلام نیز میرسد ) در محل جدید و احداث پل بر روی رودخانۀ چاروسا ، تسهیل خدمات رسانی به ساکنان این روستا –شهرک و دسترسی آنان به مراکز اداری ، بهداشتی و دولتی شهر در مسیرتوسعه ی دهدشت مرکز شهرستان کهگیلویه بود .آنزمان هم هوا پاکتر بود و هم باران منظم و بموقع و به وفور می بارید و زمین را سیراب میکرد و هم جمعیت کمتر بود و هم مهاجرین وساکنین نمیدانستند که طبق برنامه ریزی دولت در مسیر توسعه قرار گرفته و در حال پوست اندازی هستند اما امروزه در کمال ناباوری بر همه ساکنان ناپایداری اکوسیستم این روستای توریستی عیان شده است .
اگرچه همۀ ما معتقدیم که توسعه شهرنشینی وحمل و نقل و افزایش روزافزون جمعیت وابستگی مستقیم زندگی شهرنشینی و پیوند آن با محیط باید رابطه میان انسان ومحیط زیست را بهبود بخشدلکن در عمل چنین بهبودیی مشاهده نمیشود خروج از بن بستاین منطقه و حمل و نقل وتهاجم موتوری و ترافیکی و بدون ملاحظه که ویرانگراراضی کشاورزی و اعصاب ساکنان نیزهست و عواقب این رفتاربیرحمانه مردان ،زنان ،کودکان ، جوانان و نوجوانانی که بطور اساسی متحول شده اند و الگوی مصرفشان نیز تغییر کرده است را به کرانه ها و کناره های این منطقه ی زیبا و روبه احتضار را در همه فصول بدنبال داشته است بطوری که نه تنها با اکوسیستم و محیط زیست این رودخانه و روستای توریستی و خوش آب و هوا تعامل برقرار نمی کنند بلکه بصورت لجام گسیخته تهدید و تخریب این سرمایه خدادادی را نیز سبب نیز شده اند .
سالها قبل عده ای طماع و بی رحم با ایجاد حوضچه های پرورش ماهی در سرچشمه ی رودخانه ی جن وتخریب های مکانیکی عمیق و گسترده بدون ایجاد تصفیه خانه برای حفاظت از این سرمایه ملی به اندازه کافی معضل درختان و بیشه زارها و درختان همیشه سبز مورد تخریب وآلودگی رودخانه جن را تشدید و اکوسیستم آن را بی رمق کرده بود که بیرحمانه رفتار کردن گردشگران بومی برخطر نابودی و تهدید جدی این رودخانه افزون نیز شده است!!!
دردمندی و فاجعه آنجاست که برخی گردشگران بی اخلاق پس از استفاده از طبیعت این منطقه پاک گردشگری مواد پلاستیکی ، پسماندها ، زباله های خشک و تر خویش را در کناره های (رودخانه جن) رها کرده و به ظاهر سبکبار به منازل خویش در شهرهای اطراف بر میگردند غافل از اینکه این بی توجهی و روند تکراری آلودگی منابع آب ،فرسایش و تخریب خاک و محیط زیست ، پسماندهای بیماری زا ، تخریب پوشش گیاهی و تهدید جدی سرمایه های سنتی برنج ،گندم ،و باغات لیموی کشاورزان این منطقه را باعث شده اند و بتدریج زمینه های نابودی این رودخانه را فراهم می آورند.
کاهش آب ،تشدید و عیان شدن معضل آلودگی ،کلرریزی و موتوربرق گذاری برخی افراد شکم پرست برای صید آبزیان، لجنزارهایی در کناره های این رودخانه تشکیل شده که محل تجمع حیوانات و حشرات موذی نیز شده است و بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری گذشته را منقرض نموده است ، انواع ماهی های پاک بومی رودخانه ،پرنده ها ، خرچنگ ها،مارهاو …یا دیگر کمتر مشاهده میشوند یا از بین رفته اند یا بصورت مرده در کناره های رودخانه و آب مشاهده میشوند .
به گفته ادریس چیدان دهیار روستای لیرکک این روستا درکهگیلویه و در جنوب غربی ایران هوایی با طراوت و بهتر از ماسوله در شمال دارد ولی هیچگونه زیر ساختی از قبیل سرویس های بهداشتی و سکوهای نشیمن برای گردشگران بومی در کناره های این رودخانه احداث نشده و اجازه ی اخذ عوارض برای توانمند سازی دهیاری و شورا جهت پاکسازی حواشی رودخانه از زباله های بجامانده از جمعیتی که برای تفرج و تفریح به آنجا می آیند نیز داده نشده است.
وی گفت : همکاری نیروهای تحصیلکرده ، فرهنگیان منطقه برای ارایه راهکار های مناسب در این زمینه را نیاز داریم زیرا فقدان تشکل ها ، جمعیت ها و دیدبانهای مختلف زیست محیطی در منطقه ، نبود گشت های مرتب آموزشی یا پژوهش و مطالعه ای در این زمینه خطرو تهدید این سرمایه ی بین نسلی را افزایش داده است که تعامل و مشارکت همه ی گروههای اجتماعی و فرهنگی در این زمینه راهگشاست.
ادریس چیدان همچنین گفت :ازجمله راهکارهای مقابله و نجات اکوسیستم و محیط زیست این رودخانه ،مطالعه جهت تبدیل این رودخانه به رودخانه های حفاظت شده با حفظ حقابه های سنتی مردم توسعه دیدگاه مدیران مرکز کشور برای توجه به این رودخانه در کنار استفاده ی درست و بدون خسارات به محیط زیست ، تقویت و آموزش مسولیت شناسی واخلاق زیست محیطی، تشکیل پلیس زباله از میان جوانان روستا شهر( لیرکک ) آموزش رایگان و همگانی برای زنان ، دختران ، پسران ،دانش آموزان، کشاورزان منطقه ، تقویت دهیاری بعنوان بازوی اجرایی شورای اسلامی محل ، عامل تعیین کننده ای در بهبود حفاظت از محیط زیست و رودخانه میباشد؛
چیدان همچنین افزود :تعیین کارشناسان متواضع محیط زیست که بطور مستمر ولاینقطع به میان مردم و جوانان برود وآموزش های لازم را به مردم بدهد .
این مقام بومی گفت : هشدار از طریق تریبونهای گوناگون ، مشارکت مردمی یعنی همفکری ، مشورت ، نتیجه گیری و همکاری در امور اجتماعی به صورت رسمی و یا غیر رسمی ، تشکیل شورای حفاظت از رودخانه های کهگیلویه با همکاری ادارات : ، شیلات ، شرکت آب ، آب وفاضلاب روستایی ، مرکز بهداشت ، جهاد کشاورزی ، آموزش جهت کاهش مصرف ، کاهش استفاده از ظروف یکبار مصرف با هدف کاهش حجم زباله ها ، استفاده از اجناس با دوام ، استیل ، شیشه ای یا سنگی، آموزش صرفه جویی در مصرف مواد غذایی ، و تنظیم برنامه غذایی ، تشکیل تعاونی های مروج تولید و تقویت شورا و دهیاری در مناسبتهای شلوغ و پرازدحام می تواند خطرات زیست محیطی این رودخانه را کاهش و امید به دوام و برقراری این رودخانه را تا سالهای آتی افزایش می دهد .
منابع:۱-مبانی و رهیافت های اخلاق زیست محیطی (احمد عابدی سروستانی،منصوره شاه ولی وسید مصطفی محقق داماد.چاپ و صحافی طرفه .چاپ اول ۱۳۹۱)
۲-آلودگی های محیط زیست(فروغ گلکار-علیرضا فرهمند.انتشارات ماندگارنوبت چاپ دوم ۱۳۹۱)
۳-گروه های متفاوت روستایی و حفاظت از محیط زیست.نسرین کاظمی
۴-شورای اسلامی روستا و دهیاری روستای لیرکک دشمن زیاری در کهگیلویه(دهدشت)
۵-مشاهدات نگارنده
ارسال دیدگاه
نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد